Way of Living – Panagiotis G. Pavlos

Σύμπλεγμα Μεγίστης: Ἡ καρδιά τῆς Ἑλλάδος στό νοτιοανατολικό Αἰγαῖο

ΑΝ ∆ΕΝ ἦταν μαργαριτάρι, θά ἦταν ἄλλος ἕνας βράχος στή νοτιοανατολική ἐσχατιά τοῦ Αἰγαίου μας. Πλανήτης αὐτόφωτος πού μέ τούς δύο δορυφόρους του, τήν Ρῶ καί τήν Στρογγυλή ἤ Στρογγύλη, συναπαρτίζουν ὅ,τι πολυτιμότερο διαθέτουν οἱ θάλασσες τῆς Ἑλλάδας καί τῶν Ἑλλήνων. Σύμπλεγμα Μεγίστης – Καστελλορίζου.

*Άποψη του λιμένος του Καστελλορίζου με τον Πύργο και το λιμάνι του Μανδρακίου. Στο βάθος η Αρχαία Αντίφελλος.*

Ἤδη, καθώς τό πλοῖο τῆς γραμμῆς εἰσέρχεται νά δέσει στόν λιμένα, νιώθεις ὄχι ὅτι πηγαίνεις σέ κοσμικές διακοπές, ἀλλά ὅτι ξεκινᾶς προσκύνημα. Αὐτή σου τήν αἴσθηση ἑδραιώνουν ἡ εὐλογημένη γῆ τοῦ Καστελλο- ρίζου καί οἱ ἀγωνιστές κάτοικοί του, μόλις πατήσεις τό πόδι σου στή στεριά. Κάνεις τόν Σταυρό σου καί εὐχαριστεῖς πού ἀξιώθηκες νά βρεθεῖς στά ἄκρα, ἐδῶ ὅπου τό χτυποκάρδι τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἔχει τούς ὑψηλότερους παλμούς. Ἡ ἄμεση αἴσθηση πού ἀποκομίζεις καθώς βαδίζεις πρός τήν «περαντζάδα» πού ὁδηγεῖ στό κατάλυμά σου, εἶναι ὅτι ἔχεις ἔρθει σέ ἕνα νησί ἀστακό. Τό αἴσθημα ἀσφάλειας πού σοῦ μεταδίδουν ἄμεσα ὄχι τόσο ὅλα ὅσα βλέπεις, ἀλλά κυρίως ἐκεῖνα πού δέν βλέπεις, εἶναι ἀπερίγραπτο, μοναδικό. Δέν εἶναι τῆς παρούσης, ἀλλά ἀξίζει νά εἰπωθεῖ ὅτι ἡ παρουσία τῆς Πολιτείας καί τῶν ΕΔ στήν Μεγίστη εἶναι state of the art γιά πολλούς λόγους καί μέ πολλούς τρόπους. Ὅσοι ἐργάζονται καί ὑπηρετοῦν ἐδῶ, διαθέτουν μία ξεχωριστή εὐσυνειδησία, αἴσθημα εὐθύνης, ἀποφασιστικότητα καί σοβαρότητα τέτοια πού σέ ἀναγκάζουν νά κλίνεις γόνυ σεβασμοῦ καί τιμῆς στούς σύγχρονους φύλα- κες τῶν Θερμοπυλῶν τοῦ νοτιοανατολικοῦ Αἰγαίου μας.

Ο χαρακτηριστικός πύργος με την ελληνική σημαία στην αριστερή πλευρά της εισόδου στον λιμένα του Καστελλορίζου.

Τό νά χαρακτηρίσεις τή σύμπραξη καί συνέργεια μεταξύ τῆς πολιτειακῆς καί πολιτικῆς ἡγεσίας, τῆς στρατιωτικῆς διοίκησης τῆς Ἐθνοφρουρᾶς, τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Σύμης, Τήλου, Χάλκης καί Καστελλορίζου, τῶν σωμάτων Ἀσφαλείας καί τῶν κατοίκων τοῦ νησιοῦ ἁπλῶς ἀγαστή, εἶναι understatement: ἐδῶ ὅλοι θεωροῦν φυ- σικό νά ἀποδίδουν στό 110% τῆς λει- τουργικότητάς τους στό πεδίο εὐθύνης τους. Σέ ἕνα τέτοιο περιβάλλον, τό νά χαρακτηρίσεις τόν ἑαυτό σου ἐπισκέπτη καί τουρίστα εἶναι ἀναληθές καί ἀνακριβές. Καί τοῦτο γιατί ἐδῶ κανείς δέν σοῦ ἐπιτρέπει νά νιώσεις ξένος. Κάτι παράξενο συμβαίνει, καί στήν Μεγίστη τό πρῶτο συνθετικό τῆς λέ- ξης «φιλοξενία» ὑπερτερεῖ συντριπτικά τοῦ δευτέρου. Ἀκούγεται περίεργο, ἀλλά στό Καστελλόριζο δέν ἔρχεσαι, ἐπιστρέφεις. Καί πῶς νά μήν εἶναι ἔτσι, ὅταν, ἐνῶ φθάνεις γιά ἀνάπαυση καί ἀπομόνωση, ἡ ἀγάπη τοῦ νεα- νίζοντος ἱερέα παπα-Γιώργη, πού στά 76 του χρόνια δέν γνωρίζει τί θά πεῖ συνταξιοῦχος καί ἡ στοργή τοῦ Διοικητῆ τῆς Ἐθνοφρουρᾶς πού ἀποκαλεῖ τούς πάντες ὑπ ̓ αὐτόν «γιέ μου», σοῦ φτιάχνουν πρόγραμμα καθημερινό τόσο γεμᾶτο, πού δέν μπορεῖς παρά νά ἀνταποκριθεῖς.

*Στην Στρογγύλη, ή Στρογγυλή του Συμπλέγματος Μεγίστης, το νοτιοανατολικότερο ελληνικό και ευρωπαϊκό έδαφος.*

Βγαίνεις γιά πρωινό τρέξιμο καί καταλήγεις χωρίς νά τό καταλάβεις νά μεταφέρεσαι μέ ταχύτητες πολλῶν κόμβων καί σέ dt νά ψέλνεις στόν Ἁγιασμό γιά τά παλληκάρια πού διακονοῦν τό Κοιμητῆρι ὅπου ἀναπαύεται ἡλιόλουστη ἡ Κυρά τῆς Ρῶ. Τό ἄλλο πρωί εἶσαι στό καΐκι μέ τόν Χωρικό Περιφερειάρχη Δωδεκανήσων σέ ἀποστολή αὐτοψίας κατασκευαστικῶν ἔργων στό σκαλοπάτι πού ἑνώνει τίς ΑΟΖ Ἑλλάδας καί Κύπρου, τήν Στρογγυλή, ἤ Στρογγύλη (ἀκόμη δέν εἶμαι βέβαιος ποιός εἶναι ὁ ὀρθότερος τονισμός της…). Τήν ἄλλη ἡμέρα, εἶσαι μέ τά παλληκάρια ἐκεῖνα πού προστατεύει ἡ Ἁγία Βαρβάρα, ἡ ὁποία ἦταν καί ὁ δικός σου προστάτης Ἅγιος τόν καιρό τῆς στρατιωτικῆς θητείας σου, καί λαμβάνεις κι ἐσύ ἀπό τήν εὐλογία τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου πού ἔχει φέρει μαζί του ὁ πατήρ Χρῆστος ἀπό τήν Θεσσαλονίκη. Ἐνῶ τό σούρουπο σέ βρίσκει στά ψηλά, στό Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, νά εἰσέρχεσαι στήν κρύπτη τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους. Κι ὅλα αὐτά ἐνῶ ὁ Ὀκτώβρης ἔχει μπεῖ γιά τά καλά καί ἡ θερμοκρασία δέν λέει νά ξεκολλήσει ἀπό τούς 30 βαθμούς Κελσίου, ὅπως τό ἐπιβάλλει τό εὐρέως γνωστό ἰδιαίτερο κλῖμα τοῦ νησιοῦ.

Ο Τάφος εντός του οποίου αναπαύεται από το 1982 η Κυρά της Ρω, κατά κόσμον Δέσποινα Αχλαδιώτου, στη μικρονησίδα Ρώ του Συμπλέγματος Μεγίστης (Καστελλόριζο).

Στό Μουσεῖο Γρίφων σέ περιμένουν ἄλλες ἐκπλήξεις. Ἐκεῖ ὁ ἱδρυτής του, ὁ εὐφυέστατος Πανταζῆς Χούλης, σοῦ δείχνει δεκάδες γρίφους μέ κορυφαῖο τόν ἀντίστροφο Κύβο τοῦ Ρούμπικ μέ τήν ἑλληνική σημαία, ἡ ὁποία, ὅσο καί νά παίξεις μέ τόν κύβο, δέν ἀλλοιώνεται καί δέν ἐξαφανίζεται. Καί σοῦ ἐπισημαίνει ὁ Πανταζῆς ὅτι αὐτός ὁ κύβος συμβολίζει τό Καστελλόριζο: «Ὅ,τι καί νά συμβεῖ εἶναι πάντοτε ἑλληνικό». Καί πῶς νά μήν εἶναι ἄλλωστε, ὅταν στό χαρακτηριστικό κτήριο τοῦ ἀνακαινισμένου Ὀθωμανικοῦ Τεμένους ἡ Ἔκθεση τῆς Ἱστορικῆς Συλλογῆς τοῦ Καστελλορίζου σέ πληροφορεῖ γιά τόν διαρκῆ, ἀέναο, ἀκατάβλητο πόθο τῶν Καστελλοριζίων γιά τήν Ἑλλάδα. Πού ἐνῶ ἡ Συνθήκη τοῦ Λονδίνου τό 1830 τούς ἄφησε ἐκτός ἑλληνικῆς ἐπικράτειας, αὐτοί ἀντέδρασαν μέ κάθε τρόπο, ἔστω κι ἄν τό ποθού- μενο ἦλθε 118 χρόνια ἀργότερα, ὕστερα ἀπό πολλούς αἰῶνες Ὀδύσσειας, ξενιτιᾶς στή Μέση Ἀνατολή καί τήν Αἴγυπτο, λαμπαδιάσματος τῶν περιουσιῶν τους ἀπό τούς Ἄγγλους, τούς τότε καλούς συμμάχους τῆς Ἑλλάδος, καί τούς Γάλλους πού τούς πούλησαν στούς Ἰταλούς.

*Εντυπωσιακά εξωτερικά ψηφιδωτά στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, όπου και η Κρύπτη του Αγίου Χαραλάμπους.*

Εἶναι πολύ μικρός ὁ χῶρος μιᾶς ἐπι- φυλλίδας γιά νά χωρέσει τόν τρισμέγιστο πλοῦτο τοῦ πολύτιμου Συμπλέγματος Μεγίστης τοῦ νοτιοανατολικοῦ Αἰγαίου μας. Ἀλλά εἶναι μεγάλη ἡ καρδιά τῶν Καστελλοριζίων, οἱ ὁποῖοι γνωρίζουν νά τιμοῦν δεόντως ὅποιον ἔρχεται νά προσκυνήσει μέ εὐλάβεια τά ἅγια χώματά τους, καί –γιατί ὄχι– νά ριζώσει ἐδῶ. Ἄς εὐχηθοῦμε, τό λίαν εὐχάριστο γεγονός τῆς ἀναπτυξιακῆς δυναμικῆς τήν ὁποία διαπιστώνει ὁ προσκυνητής τῆς Μεγίστης κατά τά τελευταῖα χρόνια (στήν ὁποία συμβάλ- λουν μεταξύ ἄλλων καί ἐπώνυμοι καί ἀνώνυμοι συμπατριῶτες μας) νά ἐνι- σχυθεῖ, καί ἡ Πολιτεία καί ἡ κυβέρνηση νά παρέχουν τήν δυνατότητα σέ ὅσους τό λέει ἡ καρδιά τους –μέ στοχευμένες πολιτικές παροχῆς γῆς– νά ἔρθουν καί νά χτίσουν τό βιός τους ἐδῶ, ἐπαναφέροντας ἔτσι τό Καστελλόριζό μας στήν αἴγλη τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰῶνα.

*Βραδινή γαλήνη στο λιμάνι της Μεγίστης.*

Το κείμενο αυτό γράφτηκε στο Καστελλόριζο, του Συμπλέγματος Μεγίστης, την Τρίτη 5 Οκτωβρίου 2021, για λογαριασμό της εφημερίδας ΕΣΤΙΑ, όπου και δημοσιεύθηκε την Τετάρτη 6 Οκτωβρίου 2021.

*ΕΣΤΙΑ, πρωτοσέλιδο 6ης Οκτωβρίου 2021.*

Ὀρθοτομοῦντες ἤ καινοτομοῦντες τόν Λόγον τῆς Ἀληθείας;

Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀποφάσισε μέ τήν ἐγκύκλιο 3041, τῆς 21ης Ἀπριλίου 2021, τήν ἀλλαγή τῆς ὥρας τέλεσης τῆς Ἀκολουθίας τῆς Ἀναστάσεως καί τῆς Πασχάλιας Θείας Λειτουργίας ἀλλά καί τοῦ περιεχομένου της.

Ἀμφότερα ἔγιναν μέ τρόπο ἀντικανονικό, ἀντιβαίνοντας ἐξόφθαλμα ὄχι μόνον στήν μακραίωνη πράξη καί Ὀρθοπραξία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀλλά καί στούς Ἱερούς Κανόνες πού διέπουν τή λειτουργική ζωή της.

Πρόκειται γιά ἀπόφαση μέ ἀνυπαρξία μέριμνας ὑπέρ τοῦ ποιμνίου, πού ἔχει προφανῶς ὡς γνώμονα τό κοσμικό πνεῦμα.

Ἡ μετάθεση τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Πάσχα στό σούρουπο τοῦ Μ. Σαββάτου καί ἡ προσφιλής σέ ἀρκετούς δυστυχῶς Ἑλληνες Ἀρχιερεῖς σύμπτυξη καί κατακρεούργηση τῆς Ἀκολουθίας τῆς Ἀναστάσεως, καμία συμβολή στήν ὑπεράσπιση τῆς δημόσιας ὑγείας δέν παρέχουν, πέραν τοῦ ὅτι ἐπιτρέπουν ἁπλῶς στήν κοσμική ἐξουσία νά ἐμφανισθεῖ ὡς ἄλλος Καίσαρας.

Διότι αὐτή ἡ ἀλλαγή ὥρας, μέ δεδομένους τούς περιορισμούς πού ἡ ἴδια ἐγκύκλιος ὁρίζει, συνιστᾶ αντίφαση, αὐτοαναίρεση καί ὑπόδειγμα ἀλογίας ἀπό πλευρᾶς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί ἴσως καί τοῦ Ἀρχιεπισκόπου πού, ὡς φαίνεται, ἐπέμεινε ὥστε νά ἐγκριθεῖ αὐτή ἡ ἀλλαγή.

Ἀλλά τί ὠθεῖ τούς Ἀρχιερεῖς ἐκείνους πού δέχθηκαν, διότι δέν συμφώνησαν ὅλοι σέ αὐτή τήν ἀπόφαση, μιά τέτοια ἐξόφθαλμη καταστρατήγηση τῆς τάξης καί τῆς οὐσίας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας; Πῶς ὁδηγούμαστε στό «ἔχουμε ἐντολή νά γίνουν ὅλα σύντομα», πού ἀνερυθρίαστα ὁ ἐκπρόσωπος τύπου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου δηλώνει δημοσίως;

Γιατί γιά μιά ἱκανή μερίδα τῆς σημερινῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἀλλά καί τοῦ ἐξωτερικοῦ, τό Λειτουργικό Μυστήριο, ἡ λειτουργική ζωή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀπό πεμπτουσία, κέντρο καί, τρόπον τινά, σκοπός τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, κατάντησε ἐργαλεῖο καί μέσο ἄσκησης ἐξουσίας ἐπί τῶν ἀνθρώπων, στοιχεῖο προφανῶς ξένο πρός τήν ὀρθόδοξη παράδοση;

Διότι σήμερα ὑπάρχουν, μεταξύ ἄλλων, δύο τουλάχιστον συγκλίνοντες τύποι Ἀρχιερέως, ξένοι πρός τήν ἑλληνορθόδοξη παράδοση. Ὁ ἕνας εἶναι αὐτός τοῦ «Δεσπότη», ὁ ὁποῖος ἀντιλαμβάνεται τόν ρόλο του ὡς ἄσκηση ἐξουσίας ἐπί τῶν πιστῶν, καί ὁ ἄλλος αὐτός τοῦ μάνατζερ καριέρας, ὁ ὁποῖος ἀντιλαμβάνεται τήν Μητρόπολή του καί τήν ἐμπιστευθεῖσα ἀπό τήν Ἐκκλησία ἀποστολή του ὡς σχέδιο ἀτομικῆς ἀνέλιξης.

Ἀμφότεροι οἱ τύποι αὐτοί ἔχουν ἰδιαίτερα χαμηλά στόν κατάλογο προτεραιοτήτων τους τήν τήρηση τῶν προσηκόντων πρός τήν ἐκκλησιαστική τάξη τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης, γιά νά μήν ποῦμε ὅτι γιά ὁρισμένους ἡ λειτουργική ζωή ἐνίοτε φαίνεται νά προσιδιάζει σέ «ἀναγκαῖο κακό».

Ἀδυνατοῦν νά ἀντιληφθοῦν τήν ὕπαρξη τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ χρόνου καί τοῦ ἀνακαινισμοῦ πού αὐτός ἐπιφέρει στόν κτιστό χρόνο καί τήν κτίση, καί φυσικά τούς εἶναι ἐπίσης ἀδύνατον νά ὑποψιαστοῦν ὅτι τά γεγονότα τῆς Ἀναστάσεως δέν εἶναι σύμβολα, ὅπως τά θεωρεῖ ἡ προτεσταντική θεολογία, ἀλλά μυστήριο εἰσόδου τοῦ Ἀκτίστου στό κτιστό, καί ἀντιστρόφως.

Ἡ μακρόχρονη καί εἰς βάθος προτεσταντοποίηση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία συνεπάγεται καί τήν κατανόηση τῶν πτυχῶν τῆς λειτουργικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας ὡς ἁπλῶν συμβόλων πού διευκολύνουν τήν καταχρηστική ἑρμηνεία τῆς Οἰκονομίας κατά τό δοκοῦν καί ἰδιοτελῶς, καί ὄχι ὡς πραγματικότητα μέ ὀντολογικό περιεχόμενο, πού δέν καθορίζουμε ἀλλά μᾶς καθορίζει, ὁδηγεῖ μαθηματικά σέ ἀποφάσεις ἀνήκουστες, ὅπως ἡ συνοδική τοῦ φετινοῦ Πάσχα.

Πράγματι, ὅσοι ἐπιπόλαια συνηγοροῦν ὑπέρ αὐτῆς τῆς ἀποφάσεως, ἐπικαλοῦνται τήν ἔννοια τῆς Οἰκονομίας τῆς Ἐκκλησίας, ἀγνοώντας ὅτι ἡ Οἰκονομία προϋποθέτει τόν Λόγο καί ὄχι τόν παραλογισμό.

Ἡ Διοίκηση τῆς ἐν Ἑλλάδι Ἐκκλησίας -διότι ὁ εὐσεβής κλῆρος καί ὁ πιστός λαός ἔχουν σαφέστατα λάβει ἤδη ἀποστάσεις ἀπ’ αὐτή τήν μεθόδευση- ἐπικαλεῖται τήν Οἰκονομία, γιά νά ἀναγκάσει τούς 10.000 ἱερεῖς νά παραβοῦν Ἱερούς Κανόνες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας καί νά τελέσουν δύο Θεῖες Λειτουργίες ἐντός 24ώρου.

Κι ἄν μιά τέτοιου εἴδους Οἰκονομία θά εἶχε ἔννοια σέ περιπτώσεις ἔλλειψης ἱερέων ἔναντι πληθώρας ἱερῶν ναῶν (ὁ γράφων ἔχει πεῖρα τέτοιων περιπτώσεων σέ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες στην Ἑλλάδα καί στό ἐξωτερικό, πού ὅμως δέν ἀφοροῦν στήν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας), καί ἄρα οὐδόλως σχετίζεται μέ τήν συγκεκριμένη περίσταση, στήν προκειμένη περίπτωση πρόκειται μᾶλλον γιά τήν οἰκονομία πού συνδέεται μέ ἐνδεχόμενα ὀφέλη πού ἐπιδαψιλεύει ὁ συμψηφισμός τοῦ τανγκό πού χορεύει ἡ Ἐκκλησία ἀπό πέρυσι μέ τό Κράτος.

Κι ἐνῶ οἱ ἀντιδράσεις στό μεῖζον αὐτό ἀτόπημα τῆς συνοδικῆς ἐγκυκλίου πληθαίνουν, δημοσιεύονται διαρκῶς κείμενα ὁρισμένων Ἀρχιερέων καί λοιπῶν κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι ἐπιστρατεύονται, αὐτοβούλως ἤ κατ ̓ ἐντολήν, γιά νά ἐπιπλήξουν τά ἔνστικτα τῆς λαϊκῆς εὐσέβειας τῶν πιστῶν, πού, κατ ̓ αὐτούς, δέν ἔχουν δικαίωμα νά ἔχουν γνώση οὔτε ἄποψη, ἀλλά οὔτε καί δικαιοῦνται ἀσφαλῶς νά ὑποδεικνύουν τό λάθος.

Πρόκειται, ἐν προκειμένω, περί μιᾶς ἑδραιωμένης, γνωστῆς κατάστασης κι ἔκφρασης ἀκραίου κληρικαλισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἀντιλαμβάνεται τό πολιτεύεσθαι τῆς Ἐκκλησίας ὡς ὑπόθεση ὀλίγων ἡμετέρων πού συνιστοῦν τήν καρδιά τοῦ κλήρου, καί ὄχι ὡς τό κατ ̓ ἐξοχήν συνοδικό πολίτευμα τῆς κοινωνίας προσώπων, κλήρου καί λαοῦ ἀδιακρίτως.

Αὐτός ὁ ἄρρωστος κληρικαλισμός ὠθεῖ μοιραῖα τήν Ἐκκλησία νά γίνει de facto συνεργός στήν ὑποκρισία τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, ἡ ὁποία οὖσα καταφανῶς πολέμια, τουλάχιστον ἕναν χρόνο τώρα, τῶν ἱερῶν καί ὁσίων τῶν Ἑλλήνων καί τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀξιώνει καί ἐπιβάλλει ἀνισοπολιτεία καί ἀνισονομία εἰς βάρος τῶν πολιτῶν, ἐνῶ μόλις ἕνα εἰκοσιτετράωρο ἀργότερα, τήν Δευτέρα τοῦ Πάσχα, προβαίνει σέ ἄνοιγμα καταστημάτων καί ἐπιχειρήσεων ἑστίασης (ὅπου οἱ ἀποστάσεις μεταξύ τῶν θαμώνων δέν θά ξεπερνοῦν τό 1,5 μέτρο, ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία ὄφειλε νά ἀποδεχθεῖ τήν ρύθμιση γιά 10 μέτρα μεταξύ τῶν πιστῶν σέ αὔλειο χῶρο), καθώς καί διεύρυνση τοῦ ὡραρίου ἐλεύθερης κυκλοφορίας τῶν πολιτῶν.

Ὁποία ὑποκρισία, πού μάλιστα καταμαρτυρεῖ, σύν τοῖς ἄλλοις, ἕναν καινοφανῆ ἰδιόμορφο ἐλιτισμό, καθώς πλέον ἡ Ἐκκλησία καθίσταται προνόμιο μειοψηφικῶν ἐλίτ καί ὄχι συλλογικό κοινωνικό γεγονός, ὅπως ἐξ ὁρισμοῦ εἶναι καί ὅπως μαρτυρεῖ ὁ Ἁγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος στόν Κατηχητικό Λόγο του: «ἡ τράπεζα γέμει, τρυφήσατε πάντες!».

Ἀς ἐλπίσουμε ὅτι ἡ ἐν Ἑλλάδι Ἱεραρχία ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν θά ἀντιληφθεῖ σύντομα τό σφάλμα της, θά πεῖ ἄμεσα mea culpa τίς ἑπόμενες ἡμέρες καί εἴτε θά ἐπαναφέρει τήν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως στήν 12η π.μ., ὡς ἔχει, ἤ, ἐναλλακτικά, θά τήν μεταθέσει στίς πρῶτες πρωινές ὧρες τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα (π.χ. 5 π.μ.), πού καί ἐγγύτερα στήν ἀλήθεια τοῦ Γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως βρίσκεται ἀλλά καί ἔμπρακτη ἀπόδοση τῶν τοῦ Καίσαρος τῶ Καίσαρι καί τῶν τοῦ Θεοῦ τῶ Θεῶ εἶναι.

Ἀς ἐλπίσουμε ὅτι ἡ Ἱεραρχία θά θυμηθεῖ ἔγκαιρα τό χρέος της νά ὀρθοτομεῖ καί ὄχι νά καινοτομεῖ τόν Λόγον τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἀληθείας.

Καλή Ἀνάσταση!

Δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα Ἐστία, στό φύλλο τῆς 26ης Ἀπριλίου 2021, καθῶς καί στό Πρακτορεῖο Ἐκκλησιαστικῶν Εἰδήσεων Romfea.gr, τήν 27/4/2021: https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/43254-orthotomoyntes-i-kainotomoyntes-ton-lo-gon-tis-alithei-as

Hellas: 200-årsmarkering som angår oss alle

*Bildet tatt under vaktskiftet ved den ukjente soldats grav i Aten.*

Hellas feiret forrige uke 200 år som selvstendig stat. Tidspunktet for feiringen markerer begynnelsen på den greske frigjøringsrevolusjonen fra Det osmanske riket, som det greske folk hadde vært underlagt i flere hundre år, etter Konstantinopels fall i 1453. Grekere var underlagt et muslimsk styre, men beholdt sitt språk, sin kristne religion og sin – over tre tusen år gamle – identitet gjennom århundrene.

Motivasjonen for revolusjonen kan leses ut av revolusjonshelten Theodoros Kolokotronis’ foredrag til ungdommen i Pnyka, i Athen, 13. november 1838 – altså etter at Hellas hadde vunnet sin selvstendighet:

«Når vi bestemte oss for å starte revolusjonen, tenkte vi ikke på hvor mange vi var, hvilket militært utstyr vi hadde til disposisjon, eller hvilke festningsverk tyrkerne kontrollerte. Vi hørte heller ikke på vismenn som advarte oss med at vi kun disponerte tåpelige, små farkoster. Vi kjente frihetstrangen falle på oss alle som et regn, og vi alle – våre prester, forstandere, kapteiner, lærde og kjøpmenn, unge som gamle – ble enige om målet om å frigjøre oss.»

Det er riktig å si at 1821 markerer øyeblikket da grekerne stod opp og kjempet for sin kristne tro og for sitt hjemlands frihet. Det gir derfor mening å omtale den greske frigjøringen for et forsøk på politisk gjen-oppstandelse (gresk: «ep-anastasi») som reflekterer kristne troens hjerte, Kristi oppstandelse (gresk: «anastasi»).

I den greske tradisjonen er frihetsbegrepet som ligger til grunn for demokratiet hverken abstrakt eller uttrykk for de rettighetene vi i dag gjerne hører tale om, som sosiale rettigheter eller «livskvalitet».

Som gjenoppstandelse var den greske kampen for frihet og selvstendighet et bekreftelsesverk til livet som overvinner døden, og som tjene som inspirasjon til hele menneskeheten. Ikke bare fordi detn viser veien til frihet for alle slaver på jorden, men først og fremst fordi den satte frihet over menneskehet. Den viste hva slaveri er i sitt vesen. For grekerne som ledet frigjøringskampen var det også snakk om et angrep på menneskets fornærmelser mot Gud og verden. Som sådan er kampen for frihet et eksplosivt rop om fornektelse av verdens død. I møte med et slikt guddommelig oppdrag ser vi den ultimate forsakelsen av dødens bånd som fornærmer udødelighetens liv.

Bare et så overveldende valg er i stand til å føde dilemmaet «Frihet eller Død», som revolusjonens slagord lød. Bare evighetens levde opplevelse i det skapt er i stand til å forklare oppofrelsen til innbyggerne i Messolonghi som viste hvordan de beleirede kan og må forbli frie (slik det også nevnes i flere av versene i Den greske nasjonalsangen og i diktet Eleftheroi Poliorkimenoi, (Frie Beleirede), av Hellas nasjonaldikter, Dionysios Solomos.

Bare en så dyp tro på det faktum at mennesket ble skapt for å motta Guds nåde og for å tiltrekke hele skapelsen og verden til sin Skaper, er i stand til å tolke og rettferdiggjøre troen på at «en times fritt liv er bedre enn førti år i slaveri og fengsel», som Rigas Ferraios sier i sitt dikt Thourios.

Han som lever i evigheten, er i stand til å tjene uendeligheten selv i et øyeblikk. For ham er en time med fritt liv uforlignelig med en evighet av slaveri, en evighet, det vil si, som ikke har noen bevissthet om seg selv.

Den greske kampen for frihet og selvstendighet er ikke bare en historisk begivenhet. Det er en deltagelse i prosjektet av kontinuerlig indre fornyelse av mennesket, som innebærer den sann befrielse, selvhevdelse, og kristosentrisk inkarnasjon av guddommelighet i mennesket. Denne lærdommen er like viktig i dag, som for 200 år siden.

Publisert i Dagen avis, Norge, 29. Mars 2021

25. Mars 1821: Hva er meningen av den greske frigjøringsrevolusjonen for menneskeheten i dag?

Tekst om den 200-årsmarkeringen av den greske revolusjonen som feires av grekerne i Hellas og over hele verden i dag, 25. Mars 2021.

25. Mars 2021 er en viktig markering. I dag fylles 200 år siden den greske revolusjonen begynte i 1821, etter 123 mislykkede tidligere forsøk gjennom de fem århundrer osmanene regjerte over grekerne helt siden Konstantinopels fall i 1453. 200-årsmarkeringen betyr mye for grekere i dag, men er samtidig en hendelse av verdenshistorisk betydning.

Det er minst tre måter å feire ets slikt historisk jubileum på. Den første er å undergrave markeringen og omdefinere historien. Det andre er å behandle det ganske enkelt som en begivenhet som er nok til å bli feiret som folklore, begrenset til et ytre uttrykk for edle følelser av ære.

Det er imidlertid en tredje vei, med røtter som stemmer fra dypet av hellenismens historie, og har som sitt konvensjonelle utgangspunkt Platon: det er deltagelsens måte.

I begynnelsen av den platoniske dialogen Timaios er det et vers hvor Platon forteller om motstanden mot en stor og mektig fiende fra vest: ‘Athen stanset engang en makt som i overmot angrep hele Europa og Asia samtidig’. Det er også har vi finner beskrivelsene av Atlantis. Helt siden Platons tid, finner vi en selvbevissthet for den greske nasjonen overfor sin historie, menneske og kultur. Denne selvbevisstheten uttrykkes og bekreftes på mange måter gjennom århundrene, slik som i eget forsvar under perserkrigene (i Leonidas monumentet ved Thermopylae står: ‘Fremmede, gi bud til Spartanerne at vi som ligger her var deres ord tro!’), i imperiet til Alexander den store, og i senere gjennom det østromerske riket. I tillegg bæres minnet gjennom motstanden mot nazistiske grusomheter, en motstand som utgjør en sterk bekreftelse av den profetiske karakteren til Platons mytiske fortellinger, på 1900-tallet.

Få andre steder kommer denne viljen til gresk selvhevdelse enn gjennom ordene til revolusjonshelten Theodoros Kolokotronis’ foredrag til ungdommen i Pnyka, i Athen, 13. november 1838 – altså etter at Hellas hadde vunnet sin selvstendighet:

«Når vi bestemte oss for å starte revolusjonen, tenkte vi ikke på hvor mange vi var, hvilket militært utstyr vi hadde til disposisjon, eller hvilke festningsverk tyrkerne kontrollerte. Vi hørte heller ikke på vismenn som advarte oss med at vi kun disponerte tåpelige, små farkoster. Vi kjente frihetstrangen falle på oss alle som et regn, og vi alle – våre prester, forstandere, kapteiner, lærde og kjøpmenn, unge som gamle – ble enige om målet om å frigjøre oss.»

I den greske tradisjonen er frihetsbegrepet som ligger til grunn for demokratiet, hverken abstrakt eller uttrykk for de rettighetene vi i dag gjerne hører tale om, som sosiale rettigheter eller ‘‘livskvalitet”.

Den greske veien beveger seg til grensene for konfrontasjonen mellom vesenet og selve det å være, på randen av kampen av forfall med uforgjengelighet. Det er møtet mellom det endelige og uendeligheten; av tidsmessighet med det tidløse; av kjetteri med sannheten; av slaveri med friheten; av autoritærisme med demokratiet; av egoisme med uselviskheten; av delen med helheten; av uvitenhet med kunnskap; av ondskap med det gode; av det skapte med det uskapet; av døden med livet.

Denne spenningen bor i feiringen av 200-årsdagen for Hellas som selvstendig stat. Det er en begivenhet som rommer meningen i det greske ordet for «revolusjon», ep-anastasi (gjenoppstandelse).

Som gjen-oppstandelse var ikke den greske kampen for selvstendighet begrenset til en nasjonal affære. Den angikk hele menneskeheten. Ikke bare fordi den innebær en avvisning av et liv i slaveri, men fordi den bekreftet ønsket om frigjøring fra dødens bånd.

I denne forstand kalles ikke bare grekerne, men alle menneskene i dag for å bli døpt i tradisjonens levende vann, i handlingene som begynte i 1821. Det er et uttrykk for bestrebelsene for alle mennesker, i alle land i verden. Den rommer ønsket om et liv fritt fra slaveri og forfall, som er vitnet av den denne dualiteten av feiringen av jomfruens Marias bebudelse og nasjonal dagen av 25. mars 1821.

Publisert i Verdidebatt, avisen Vårtland, Oslo, 25. Mars 2021 (https://verdidebatt.no/innlegg/11755796-25-mars-1821-hva-er-meningen-av-den-greske-frigjoringsrevolusjonen-for-menneskeheten-i-dag)

Το 1821 ως Γεγονός Μετοχής

Συμπληρώνονται 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, της πρώτης επιτυχημένης, ύστερα από πολυάριθμες αποτυχημένες προσπάθειες στο διάβα πέντε αιώνων κατά του Οθωμανού κατακτητή και δυνάστη. Ένα γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας, κατά γενική ομολογία, που όχι μόνον συνιστά την νεκρανάσταση του Ελληνισμού από τα θανατηφόρα δεσμά που του επιβλήθηκαν με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, αλλά και που διατρανώνει την αδιάκοπη συνέχειά του από τα βάθη της αρχαιότητας μέχρι σήμερα. Κι αν υπάρχουν ποικίλοι τρόποι εορτασμού ενός τέτοιου σταθμού στην ιστορία της ανθρωπότητας, ένας είναι αυτός που κατ᾽ εξοχήν αρμόζει στην σημερινή ημέρα: ο τρόπος της μεθέξεως. Της μετοχής, δηλαδή, στα συμβάντα προ μόλις δύο εκατονταετιών κατά τρόπο που καταργεί τους χωροχρονικούς περιορισμούς και αποδίδει στο εξυμνούμενο γεγονός όχι μόνον τα προσήκοντα αλλά και το ζωντανό αποτύπωμά του στο διηνεκές.

Στην αρχή του Πλατωνικού διαλόγου Τίμαιος υπάρχει ένα χωρίο, στο οποίο ο Πλάτωνας διηγείται, όπως του τα μετέφεραν Αιγύπτιοι σοφοί κατά το ταξίδι του στην Αίγυπτο, τα κατορθώματα της πόλεως των Αθηνών, έναντι ενός μεγάλου και ισχυρού εχθρού εκ δυσμών που επιχείρησε να καταδυναστεύσει όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις. Και περιγράφει πώς η Αθήνα ῾῾ἔπαυσέν ποτε δύναμιν ὕβρει πορευομένην ἅμα ἐπὶ πᾶσαν Εὐρώπην καὶ Ἀσίαν᾽᾽. Μολονότι μυθική, η περιγραφή αυτή του Πλάτωνα -εκ στόματος Κριτία- για την Ατλαντίδα περιέχει στοιχεία διήκοντα της ελληνικής ταυτότητας και της διαχρονικής παγκόσμιας λειτουργίας του Ελληνισμού ως αμύντορος της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Υπ᾽ αυτήν την έννοια, ήδη από την εποχή του Πλάτωνα, διαπιστώνουμε μιαν αυτοσυνειδησία του έθνους των Ελλήνων έναντι της ιστορίας, του ανθρώπου και του πολιτισμού του.

Αυτή η αυτοσυνειδησία εκφράζεται και επαληθεύεται πολλαχώς στο διάβα των αιώνων, από την αντίσταση του Ελληνισμού κατά τους Περσικούς Πολέμους -που μαρτυρείται στο μνημείο του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες με το συγκλονιστικό ῾῾ὦ ξεῖν᾽, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι᾽᾽-, την Αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και την μετεξέλιξή της στην υπερχιλιόχρονη ζωή της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας -που σχεδόν παραπλανητικά καλείται Βυζάντιο- και μέχρι την πλέον πρόσφατη Αντίσταση του Ελληνισμού στην Ναζιστική θηριωδία, αντίσταση που συνιστά τρανή επαλήθευση στον 20ο αιώνα του προφητικού χαρακτήρα της μυθικής διήγησης του Πλάτωνα. Κορυφαίο, ωστόσο, δείγμα αυτής της πλήρους σεμνότητας αυτοσυνειδησίας συνιστούν οι ίδιοι οι λόγοι αναδρομής στην Επανάσταση του 1821, που εκφώνησε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στην Πνύκα, τον Νοέμβριο του 1838: ῾῾…Εἰς τὸν τόπο τοῦτο, ὁποῦ ἐγὼ πατῶ σήμερα, ἐπατοῦσαν καὶ ἐδημηγορούσαν τὸν παλαιὸ καιρὸ ἄνδρες σοφοί, καὶ ἄνδρες μὲ τοὺς ὁποίους δὲν εἶμαι ἄξιος νὰ συγκριθῶ καὶ οὔτε νὰ φθάσω τὰ ἴχνη των…Ἐγὼ δὲν εἶμαι ἀρκετός. Σᾶς λέγω μόνον πὼς ἦταν σοφοί, καὶ ἀπὸ ἐδῶ ἐπῆραν καὶ ἐδανείσθησαν τὰ ἄλλα ἔθνη τὴν σοφίαν των᾽᾽.

Στην ελληνική παράδοση, η έννοια της ελευθερίας και της εξ αυτής πηγάζουσας δημοκρατίας δεν είναι αφηρημένη, ούτε προέρχεται από μια ανάγκη ενδοκοσμικής διευθέτησης του ατόμου, προκειμένου να διασφαλίσει μέσω της χρήσης ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων συνθήκες διαβίωσης τέτοιες που η μετανεωτερικότητα αναγνωρίζει ως ῾ποιότητα ζωής᾽.

Με τον Ελληνισμό συμβαίνει κάτι άλλο. Τόσο στην προ Χριστού, όσο και στην Χριστοποιημένη εκδοχή του, ο Έλληνας Λόγος και Τρόπος εμμένει στιβαρός στην διαγωγή του είναι όπως κανείς άλλος λαός ή άνθρωπος επί γης δεν έχει κατορθώσει: κινείται στα όρια της αναμέτρησης του όντος με το ίδιο το είναι, στο μεταίχμιο της πάλης της φθοράς με την αφθαρσία· του πεπερασμένου με το άπειρο· της χρονικότητας με το άχρονο· της ενθαδικότητας με το επέκεινα· του ψεύδους, της πλάνης και της αίρεσης με την αλήθεια· της δουλείας με την ελευθερία· του αυταρχισμού με την δημοκρατία· της ιδιοτέλειας με την ανιδιοτέλεια· της κακίας με το Αγαθό· του κτιστού με το άκτιστο· του Θανάτου με την Ζωή.

Είναι αυτό το τελευταίο ζεύγος που ο Έλληνας θεωρεί και βιώνει μοναδικά και ξεχωριστά από κάθε άλλον λαό, μολονότι είναι ίδιον σύνολης της ανθρωπότητας η με κάθε μέσο προσπάθεια να ξορκίσει τον πρώτο και να προσδεθεί όσο γίνεται στην δεύτερη. Διότι γνωρίζει ο Έλληνας ότι ο πραγματικός και πλέον επικίνδυνος θάνατος δεν είναι αυτός που επέρχεται με το βιολογικό τέλος του σώματος και τον χωρισμό του από την ψυχή, αλλά αυτός που νεκρώνει εκείνα τα αισθητήρια του ανθρώπου που του θυμίζουν ότι έχει δημιουργηθεί για πράγματα πολύ μεγάλα, που υπερέχουν κάθε έννοιας φυλής, γένους, ράτσας. Πράγματα που ανήκουν σε ένα Πολίτευμα που δεν υπηρετείται από κόμματα, φατριασμούς, διχασμούς, ιδεολογίες, ιδεοληψίες και ιδιοτέλειες. Γνωρίζει ο Έλληνας, ότι η μοίρα του είναι να μεταμορφώσει τον κόσμο και να τον ανακαινίσει, όχι με την δική του δύναμη αλλά με την δύναμη που εκείνη η θεϊκή νομή του όρισε, να γίνει κληρονόμος και δοχείο του Θεανθρώπου Χριστού. Αυτή η τολμηρή αλήθεια διαμορφώνει τόσο τις εκρηκτικές προϋποθέσεις εορτασμού των 200 ετών από το 1821 όσο και το ίδιο το γεγονός. Ένα γεγονός του οποίου το όνομα φέρει εντός του την πλέον ακατάβλητη τεκμηρίωση της άρρηκτης εξάρτησης του Αγώνα της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων από του Χριστού την Πίστη την Αγία: Επ-Ανάσταση.

Ως Επ-Ανάσταση, ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας δεν είναι μόνον ελληνικά εθνική υπόθεση. Αλλά είναι οικουμενικό έργο κατάφασης στη Ζωή που νικά τον Θάνατο. Ως τέτοιο αφορά ολόκληρη την ανθρωπότητα. Όχι τόσο διότι δείχνει τον δρόμο της λευτεριάς σε κάθε σκλαβωμένο άνθρωπο επί γης. Αλλά, πρωτίστως και κυρίως, διότι θέτει εκ νέου ενώπιον της ανθρωπότητας το μείζον διακύβευμα της Ελευθερίας, ερμηνεύοντας επί αληθούς βάσεως σε τί συνίσταται η σκλαβιά. Στο πρόσωπο του Τούρκου δυνάστη κατακτητή ο Έλληνας αγωνιστής αναγνωρίζει την φυλακή της ανθρωπότητας στα δεσμά της τυραννικής κλειστότητας και της αφηρημένης αυτοθέωσης που ο θάνατος ενός απρόσωπου θεού συνεπάγεται. Και άρα η εξέγερση δεν είναι ζητούμενο αποκατάστασης μιας ενθαδικής ελευθερίας και επίτευξης αυτοδιάθεσης, μολονότι και τα δύο είναι αγαθά και ιερά. Αλλά είναι η ύψιστη πράξη αντίστασης στον θάνατο που προκαλείται από την κατάφαση του ανθρώπου στην ιδιοτελή χρήση του κόσμου η οποία στοχεύει στην επιβολή επ᾽ αυτού και επιδιώκει την νέκρωση της μη αντικειμενοποιήσιμης θεϊκότητάς του.

Ως τέτοια η Ελληνική Επανάσταση είναι ύψιστο μάθημα έγερσης του ανθρώπου και άρσης της ύβρεως κατά του Ζώντος Θεού και του κόσμου. Ως τέτοιος, ο Αγώνας για την Λευτεριά είναι εκρηκτική κραυγή άρνησης του θανάτου του κόσμου. Μπροστά σε τοιαύτη θεϊκή αποστολή η θυσία και ο εκούσιος θάνατος προβάλλουν όχι μόνον δίχως δεύτερη σκέψη, αλλά ως η κατεξοχήν Έξοδος από τα δεσμά του Θανάτου που υβρίζει την Ζωή της Αθανασίας. Μόνον ένα τέτοιου συντριπτικού μεγέθους διακύβευμα είναι ικανό να γεννήσει το πρόταγμα ῾Ελευθερία ή Θάνατος᾽.

Μόνον η βιωμένη εμπειρία της αιωνιότητας μέσα στο κτιστό είναι ικανή να εξηγήσει την ῾῾τρέλα᾽᾽ των κατοίκων του Μεσολογγίου που δείχνουν πώς ο Πολιορκημένος μπορεί, και πρέπει, να μένει Ελεύθερος. Μόνον μια βαθιά πίστη στο ότι ο άνθρωπος έχει δημιουργηθεί για να γίνει κατά Χάριν Θεός και να ελκύσει όλη την κτίση και τον κόσμο στον Δημιουργό του, είναι ικανή να ερμηνεύσει σωστά και να δικαιώσει την πεποίθηση ότι ῾῾καλλιῶναι μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωὴ, παρὰ σαράντα χρόνοι σκλαβιά, και φυλακή᾽᾽. Διότι αυτός που ζει μέσα στην αιωνιότητα είναι σε θέση να υπηρετεί το άπειρο ακόμη και σε μια στιγμή. Γι᾽ αυτόν, η μια ώρα ελεύθερης ζωής είναι ασύγκριτη μπρος σε μια αιωνιότητα σκλαβιάς, μια αιωνιότητα, δηλαδή, η οποία δεν έχει συνείδηση του εαυτού της.

Αν δεν επρόκειτο περί αυτού, κανείς Λόρδος Βύρων δεν θα είχε μεθύσει από το αθάνατο κρασί του ᾽21, ώστε να γίνει Έλληνας και αυτός, να μαρτυρήσει δηλαδή με το αίμα του τούτη την Αλήθεια. Εάν η Ελληνική Επανάσταση δεν πρόκειται περί κατάφασης στο ύψιστο Γεγονός, της νίκης της Ζωής, του Χριστού, κατά του Θανάτου, τότε αυτό που μοιραία απομένει είναι η αποψίλωσή της και η θεώρησή της με όρους κλειστούς, ενθαδικούς, διευθέτησης μερικών δεκαετιών επίγειου βίου προσήλωσης σε ιδεοληψίες που γεννιώνται από την ιδιοτελή συσχέτιση του ανθρώπου με τον κόσμο.

Τα ανωτέρω δείχνουν, νομίζω, γιατί ο Εορτασμός του 1821 είναι πρωτίστως γεγονός μεθέξεως που ορίζεται από την υπέρβαση της ιστορικότητας, ακριβώς διότι ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας δεν είναι απλώς ιστορικό γεγονός. Τιμά κανείς το 1821 όταν ζει στην οντολογική βαθμίδα των δημιουργών του. Όταν μετέχει δηλαδή της Αλήθειας στην οποίαν μετείχαν και οι Αγωνιστές του 1821 καθώς διατράνωναν: ῾῾για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία᾽᾽. Αυτή η μετοχή προϋποθέτει έναν εσωτερικό ανακαινισμό του ανθρώπου, μια οσιακή βιωτή όμοια με αυτή του Ιωάννη Καποδίστρια, του πρώτου Κυβερνήτη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Τότε μόνον μπορεί ο σύγχρονος Έλληνας να αναχθεί οντολογικά στο επίπεδο εκείνο που του επιτρέπει να διακρίνει το σημαινόμενο πίσω από τον τύπο του ιστορικού γεγονότος και να ουσιώσει εντός του το ήθος και τον τρόπο των προπατόρων του που έξι γενιές νωρίτερα έπεσε επάνω τους ῾῾ὡς μία βροχή ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐλευθερίας᾽᾽.

Όσο παράδοξη κι αν ακούγεται αυτή η πραγματικότητα, δεν είναι ξένη στον σύγχρονο Ελληνισμό, αλλά πολύ παλαιά και ταυτόχρονα απολύτως νέα, καθώς μιμείται το Μυστήριο των Μυστηρίων, την Θεία Ευχαριστία, που τελείται απαραλλάκτως από την Εκκλησία σήμερα και πάντοτε, για το οποίο ο Άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας γράφει: ῾οὐ γὰρ τύπος θυσίας οὐδὲ αἴματος εἰκών, ἀλλὰ ἀληθῶς σφαγὴ καὶ θυσία᾽. Έτσι, η μετοχή μας στο γεγονός του 1821 μπορεί να μεταμορφώσει μια εκδήλωση σεβασμού και τιμής σε ῾μίμηση πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας᾽, με προεκτάσεις ευεργετικές στο δια ταύτα του σύγχρονου Ελληνισμού που αφορά στην ανάληψη της σκυτάλης στο σήμερα και την διεκπεραίωση της ῾ανολοκλήρωτης επανάστασης᾽. Διότι, όπως ο κόσμος εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπος με την φθορά του θανάτου, έτσι και ο Ελληνισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με τα ίδια ζητήματα ζωής και θανάτου που γέννησαν το 1821, κατά τρόπο που δικαιώνει την Θουκυδίδεια σπειροειδή αντίληψη της ιστορίας.

Υπ᾽ αυτήν την έννοια, οι Έλληνες καλούνται πλέον να αναβαπτιστούν στα νάματα της παράδοσης που δεν είναι άλλο από την πλέον προοδευτική στάση ζωής· η οποία, καθώς αρθρώνεται στην ουσιώδη, οντολογική και όχι εν είδει φολκλόρ, μίμηση της σπουδαίας και τελείας πράξεως που άρχισε να συντελείται το 1821, εκτείνεται στο μέλλον επιδαψιλεύοντας στο παρόν τις προϋποθέσεις της ελπίδας ανόρθωσης όχι μόνον του Έλληνα αλλά και του ανθρώπου κάθε φυλής και όπου γης, του κόσμου ολόκληρου. Μιας ελπίδας που δεν συνιστά φενάκη, αλλά προϋπόθεση Εξόδου και Αναστάσεως από την σκλαβιά και την φθορά, όπως προσμαρτυρεί το συναμφότερον του Εορτασμού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και της 25ης Μαρτίου 1821.

Δημοσιεύθηκε στην Romfea.gr στις 24/3/2021

The Miraculous Last Outpost of the Roman Empire

A pilgrim tour from Norway to Mount Athos

Text by Øystein Silouan Lid, Pictures by Torbjørn Fink

The majestic rocky Mount Athos, a natural outpost

In this post I reproduce a beautiful article originally published in Norwegian, in the newspaper Dagen, from Bergen. It is about a tribute to Mount Athos, titled: ‘Mirakla i Romarrikets siste utpost‘ (‘The Miraculous Last Outpost of the Roman Empire’), written by the journalist Øystein Silouan Lid, who happened to travel to the Holy Mountain, in May 2016. The English translation was prepared by the author on the occasion of its publication on the portal pemptousia.com, in August 2016. I am grateful to Øystein Silouan Lid for his permission to reproduce it here. The pictures in this post are property of Torbjørn Fink, one of the members of the pilgrims group, to whom I am grateful as well.

The Church of Protaton, in Karyes, the capital of Mount Athos

This summer [2016 -ed.] ten Norwegians were granted an audience at The Holy Mountain, the last remaining part of the Roman Empire. The monks who live here tell stories of miracles and wonders as a normal part of everyday life. Mount Athos has been called the one place on planet earth that has changed least over the centuries. The Orthodox monks who dwell here, live as they did during medieval times, praying and working. They come to dedicate their lives completely to God, and the last thing they want is for the hard-to-reach peninsula to become a tourist attraction. Nevertheless, the monastic republic in northern Greece has a remarkable pull on people from all over the world.

When the famous CBS news magazine 60 minutes in 2009 asked permission to come do a story on The Holy Mountain, the request was categorically denied. It took two years of negotiating before one of the monasteries finally said yes. It was therefore not without trepidation that the Norwegian journalist set foot in Karyes, the administrative centre of Mount Athos, before setting off on foot towards the ancient monastery of Iviron.

The forest on each side of the footpath has a jungle-like appearance. Wild edible peas, dill and oregano grow in several places. Suddenly we notice the wonderful fragrance of incense – the smell is easily recognized from the Orthodox liturgy. Yet here we are, in the middle of the forest, and no one is swinging the censer.

On the path from Karyes to Iviron Monastery

Small signs and wonders such as these happen all the time here on Athos, says Panagiotis Pavlos. He is a scholar of philosophy at the University of Oslo, and presently our local guide. We are not far from the house of saint Paisios (1924-1994), regarded as one of the holiest men of the monastic peninsula. While he was alive people came by the thousands to visit him – on this very path. They were healed from all kinds of diseases, delivered from demons, and received spiritual counsel. It was said that his mere presence could change the hearts of the pilgrims who came to see him, and draw them towards Christ. Panagiotis was himself one of the many people who came to visit the saint’s kellion (monastic cell) in the forest, and is a friend of the monk who lives here today – father Arsenios.

– Christos anesti (Christ is risen)! Panagiotis cries out, and before long a man with a flowing beard is seen in the doorway.

Father Arsenios greets his old friend warmly and the Norwegians politely, before telling a few of the numerous stories of signs and wonders which took place right here in his cabin. A phenomenon father Arsenios tells us about, is the ability of saint Paisios to know what the guests would ask him, before even opening their mouths.

Outside the cabin of Saint Paisios, in Panagouda

– Once, a lawyer came to Mount Athos. He didn’t believe the stories about Paisios, and decided to put him to the test. He planned to present himself as a doctor, instead of a lawyer. When he arrived at the gate he found himself in a group of 50 people who all had come to see the saint. Elder Paisios opened his door, looked the lawyer straight in the eye, and said: “Go away, and take your lies with you to the court room”. The man never doubted again, says father Arsenios.

The kind of Christianity preserved on Athos has a rather unique history. After the capitol of the Roman Empire fell to the occupying Muslim army in 1453, Mount Athos became the last remaining outpost of Imperium Romanum. Already in the year 972 it had been established as a self-governing monastic state within the empire by the emperor John the First, Tzimiskes.

Today the «Autonomous Monastic State of the Holy Mountain» is the only republic where the banner of the Eastern Roman Empire – the characteristic double eagle – still can be seen waiving in the wind on top of official flag poles.

Mount Athos is today considered to be the spiritual centre of the Orthodox Church. Over 2.000 monks reside in the 20 operative monasteries, having dedicated their lives to prayer for the entire world.

–The monks find the reason behind their monastic calling in the words by Jesus Christ (Matthew 19) regarding a life of celibacy for the sake of the kingdom of God, about selling all belongings, giving to the poor, and following Christ, says father Johannes, the priest in St. Nicholas Orthodox Church in Norway, as well as the spiritual guide of the group.

Fr. Johannes, fr. Seraphim and Øystein Lid, at the south gate of Iviron Monastery

During the stay we live in three-bed, four-bed and eight-bed rooms in different monasteries, and take part in the daily lives of the monks. The services often start at 3 o’clock in the morning, and there are only two daily meals. They are all vegetarian and last for a grand total of ten minutes.

Peaceful evening in the Holy Monastery of Iviron, with its famous Phialê before the Katholikon Church.

The pilgrims thus have more time for conversation and getting to know one another. All of them have a Lutheran background. Two of them, Lars Karlsøen and Bjørn Skauen, have even been priests in The Lutheran state church of Norway. Several of them have sought refuge in the Orthodox Church from what they see as heresy, modernism and worldly influence in Protestantism.

– I experienced that the Norwegian state church no longer had room for me. When I am here on Athos and see the spiritual riches of the Orthodox tradition, I can’t help thinking that Martin Luther made a great mistake in doing away with monasticism. The monasteries are guarantors of right doctrine, and the monks are models for the laymen when it comes to worship and obedience, says Karlsøen.

View to the Aegean, from outside the walls of the Megisti (Greatest) Lavra Monastery

– The first time I visited an Orthodox church the liturgy was in a language I did not understand. Even so, I experienced it and tears started flowing, says Thorleif Grønnestad. He converted over 10 years ago, and is today in charge of typica services in his home town Sandnes.

Still, they do not paint a rosy red picture of the situation in The Orthodox Church. In some places the organization is poor, in others there are issues of nationalism. One of the pilgrims, Dag Markeng, has a striking comment.

Father Johannes (right), the leader of the pilgrims with father Christoforos (left), the Secretary of Iviron Monastery, demonstrating an edition about the Saint Trifon hermitage and scêtê in Hurdal, Norway. In the middle, hierodeacon fr. Serafim with some of the pilgrims.

– When I became Orthodox in 1983, my sponsor said something that I have found to be true. It won’t be easy being Orthodox – but it will be worth it.

One of the richest and most beautiful monasteries we visit, is called Vatopedi, established in the 5th century. Golden coins, gilded chalices and spectacular church art is everywhere. But it is also the home of a great treasure not made from gold, but from camel hair – preserved from the earliest times of Christianity.

– This is the belt of the Virgin Mary, says the monk Evstathios.

According to written sources the belt was preserved in Jerusalem until the year 400. After being in Constantinople for some years, it was given to the monastery of Vatopedi as a gift.

– This belt didn’t only perform miracles at one point in history, but to this very day. Every 14th day or so we receive messages from all over the world from people who have been healed or helped after having been in contact with the belt, says father Evstathios.

The Orthodox claim that in the same way as God performed miracles through even the clothes of the apostle Peter (Acts 19, 12), the same thing happens through the belt of the Theotokos. Father Evstathios point to a series of strange stories related to the belt. Especially childless couples are helped, but many different diseases have also been cured.

Monks discussing before the gates of Vatopedion Monastery

– An oncologist from Switzerland came to see us and was given a few bottles of oil. He himself did not believe the stories, but he wanted to conduct some experiments after having heard about the phenomenon. He gave it to all the patients who were close to the terminal phase. Some did not survive, but two of his patients were fully healed. He came back to us in the monastery and told us about it. We don’t know why some are healed and others are not, but we use the oil in faith, and see what God wants to do, says father Evstathios.

Each of the Norwegian pilgrims are given a bottle, and father Johannes are given several – for use in the Orthodox Church in Norway.

Saint Panteleimon Holy Monastery, known as Rôssikon (the Russian).

Towards the end of the stay the Norwegians hear a rumour about a Scandinavian monk at one of the monasteries they were visiting – Karakallou. After having met mostly Greek monks on Athos it makes an impression to meet a monk with glittering blue eyes and a long read beard. Father Prothromos is from Finland, and speaks some Swedish. As it turns out that also he has a Lutheran background.

– How did you become orthodox, father?

– I went into an Orthodox Church one, and was so struck by the liturgy that tears started flowing. I realized immediately that I had to belong here, the monk says, echoing the story many of the Norwegian converts carry with them.

Soon after his conversion 20 years ago, father Prodromos travelled to the Holy Mountain. Now he is head of the guest house in the monastery, and has had to learn several languages.

The Katholikon of the Holy Monastery of Karakallou

– How is life here in the monastery?

– It is very good. Since the monastery of Karakallou is not as large as the others (number 11 on the internal ranking among the 20 monasteries), it is not as busy as some of the rest. So I have plenty of time to focus on prayer, says father Prodromos, reminding us about what really matters in life.

῾῾Σαν να ήταν η πρώτη· σαν να ήταν η τελευταία· σαν να ήταν η μόνη᾽᾽ *

Όσλο, Πάσχα 2020

Πανδημία. Δημόσια υγεία. Ανθρωπισμός. Αυτό είναι το νέο τρίπτυχο στο όνομα του οποίου ο ελληνικός λαός στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και η Ορθοδοξία σχεδόν εν συνόλω, ζει μια πρωτόγνωρη, ανήκουστη και εντελώς παράλογη κατάσταση. Την πρώτη στην ιστορία του Ελληνισμού, προχριστιανικού και χριστιανικού, κατάργηση της πραγματικότητας της Εκκλησίας. Δηλαδή, της κλήσεως και συνάξεως επί τω αυτώ.

Από πού να αρχίσει και πού να σιγήσει κανείς;

Από τον από πολύ νωρίς, περίεργα νωρίς, καταχρηστικό χαρακτηρισμό του φαινομένου του κορωνοϊού ως ῾῾πανδημία᾽᾽;

Από τα όσα ταλανίζουν την Πολιτεία και την Εκκλησία τούτες τις Τρισάγιες ημέρες;

Την υπερδεκαετή συστηματική υπονόμευση του συστήματος Δημόσιας Υγείας λόγω μιας αλληλουχίας καταστροφικών κυβερνητικών επιλογών και την αφαίμαξη του ελληνικού ιατρικού δυναμικού με την αναγκαστική μετανάστευση πολλών εκατοντάδων ικανότατου ιατρικού προσωπικού, λόγω και των κατ᾽ ουσίαν πτωχευτικών δανειακών συμβάσεων του πρόσφατος παρελθόντος;

Την ανεπανάληπτη, στην ιστορία της χριστιανοσύνης, καταφυγή σε έωλα κοσμικά παιχνίδια λογικής, την υποταγή της εκκλησιαστικής εμπειρίας και αλήθειας σε ορθολογίζοντα επιχειρήματα που όχι μόνον αμφισβητούν επί της ουσίας τον Θεανθρώπινο Λόγο αλλά και αδικούν και τον ανθρώπινο ορθό λόγο, καταστρατηγώντας ταυτόχρονα την κοινωνική ορθοπραξία που απορρέει απ᾽ αυτόν και την εμπιστοσύνη που ένα κράτος οφείλει να επιδεικνύει προς τον πολίτη του;

Από την μεταμοντέρνα, άκρως προβληματικής φύσεως, μανιχαϊστική αποθέωση της έννοιας ῾῾δημόσια υγεία᾽᾽, η οποία ενώ έχει καταστεί μόνιμη επωδός στο δημόσιο διάλογο και γίγνεσθαι, εστιάζει αποκλειστικά και μονομερώς στο σώμα, αγνοώντας σχεδόν επιδεικτικά τις ανάγκες του συνόλου ανθρώπου ως σωματοψυχή, ανάγκες που η υπερδισχιλιετής Ορθόδοξη παράδοση κατεξοχήν γνωρίζει να θεραπεύει;

Από την παντελώς αστοιχείωτη – σε πείσμα όλων των μετανεωτερικών ευχολογίων περί καταπολέμησης των διακρίσεων και σε ειρωνεία των αντίστοιχων ιδεολογιών που συντεταγμένα οι κυβερνήσεις τηρούν με ευλαβική πίστη – και ψευδή διάκριση μεταξύ σώματος και ψυχής; Διάκριση η οποία διέπει όχι μόνον το αρμοδίως επιφορτισμένο Υπουργείο Υγείας, αλλά και, όπως και εν τοις πράγμασι αποδεικνύεται, και τμήμα της θεσμικής Εκκλησίας;

Από την σύγχυση και τη ζάλη η οποία κλυδωνίζει την ελληνική κοινωνία που για άλλη μια φορά σπεύδει να λατρέψει, μέρες Λαμπρής, επίγειους σάρκινους θεούς, στο πρόσωπο των κατά τα άλλα συμπαθέστατων αγωνιστών και διαχειριστών της κατάστασης, κ.κ. Τσιόδρα και Χαρδαλιά; Ωσάν ο αρχαίος βασιλεύς του άλλου μεγάλου γένους της γης να μην μας είχε προειδοποιήσει, χιλιετίες τώρα, ῾῾μὴ πεποίθατε ἐπ᾽ ἄρχοντας, ἐπὶ ὑιούς ἀνθρώπων, οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία᾽᾽;

Από την παραληρηματική μανία των ΜΜΕ, ελληνικών και διεθνών, κρατικών και κυβερνητικών, ιδιωτικών και συστημικών, τα οποία στιγμή δεν χάνουν να επιχειρούν συστηματικά και με το αζημίωτο να πολλαπλασιάσουν τον φόβο ενός λαού (εννοώ τον ελληνικό λαό και παρακάμπτω εδώ τον αστραπιαία – χάρη στην παγκοσμιοποίηση – μεταδιδόμενο στην οικουμένη πανζουρλισμό), ο οποίος άγεται και φέρεται από ορισμένες μετριότητες της δημοσιογραφίας, καλοπροαίρετους ῾῾μαθητευόμενους μάγους᾽᾽ ή/και επαγγελματίες αλλοιωτές της αλήθειας;

Από τον παραλογισμό μιας Πολιτείας, η οποία επιβάλλει στους πολίτες, ῾῾για το καλό τους᾽᾽, πρωτόγνωρες πρακτικές αστυνόμευσης, καταστρατήγηση θεμελιωδών Αρχών του Συντάγματος, μονόχνωτη διαχείριση του προβλήματος, διαχείριση εξαρτώμενη από την απαράμιλλη βεβαιότητα ότι η πρακτική που ακολουθείται είναι μονόδρομος (ωσάν είτε να υπήρχε από καιρό έτοιμο το πλάνο δράσης, είτε ως ομολογώντας εμμέσως την απειρία που απολήγει σε ολοκληρωτικές απαγορεύσεις κυκλοφορίας τύπου ῾῾πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι᾽᾽); Και όλα αυτά, με τη γνωστή πρακτική των μετα-κοινοβουλετικών αποφάσεων, των μετα-δημοκρατικών μεθόδων της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου και των σχετικών διαδικασιών εξπρές, όπως συμβαίνει πάντοτε κατά την τελευταία δεκαετία, όποτε ο λαός επείγει να ῾῾σωθεί από μεγάλο κακό᾽᾽;

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, βλέπει κανείς τον θεσμό της Εκκλησίας να αμφιταλαντεύεται, κατά τον μήνα Μάρτη τουλάχιστον, μεταξύ αυτοκατάργησης – με τη μη πραγματοποίηση της Θείας Λειτουργίας επί δύο εβδομάδες – ακύρωσης, δηλαδή, του λόγου ύπαρξης της Εκκλησίας, που δεν είναι άλλος από τον καθαγιασμό και την Αναφορά της κτίσεως στον Θεό διαμέσου του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Μια Εκκλησία να παλεύει μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και να καταλήγει να ῾῾λειτουργεί᾽᾽ – ειρήσθω έτσι, καταχρηστικά, μιας και ελλείψει μετοχής και ῾῾έργου του λαού᾽᾽ η παραμυθία με μετανεωτερικές θεολογίες της παρούσας απουσίας του λαού από τα στασίδια του για λόγους αγαπητικής κενώσεως είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σήμερα – ῾῾των θυρών κεκλεισμένων᾽᾽ δια τον φόβον του κορωνοϊού, όπως περίπου συνέβαινε κατά τον καιρό των διωγμών στους πρώτους αιώνες. Και ας αρέσκεται η πολιτική ορθότητα των ημερών στο να ξορκίζει τη λέξη διωγμός. Η έννοια ῾῾διωγμός᾽᾽ άλλωστε, είναι ζήτημα σημασιολογίας της ελληνικής γλώσσας, όχι πρόβλημα της ελληνικής κυβέρνησης, τώρα ειδικά που σύσσωμος ο πλανήτης την εγκωμιάζει.

Πάσχα, λοιπόν, Κυρίου Πάσχα, σε άδειους ναούς. Για πρώτη φορά στην ιστορία. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα κατασκευασμένη από τον παραλογισμό και την ανοησία που τυραννάει την ανθρωπότητα από καταβολής της. Ή, σωστότερα, από την στιγμή που ο άνθρωπος εξοβελίζει τον Θεό από την ζωή του και από τον κόσμο. Ένας άνθρωπος, ο οποίος μέσα στη ζάλη του νομίζει ότι, μαθηματικά και στατιστικά, έχει λιγότερες πιθανότητες να κολλήσει τον κορωνοϊό από μια από τις κατά μέσο όρο 5.000 συσκευασίες προϊόντων που εκτίθενται στα διάφορα καταστήματα κάλυψης διατροφικών αναγκών του ιδίου και των δεκάδων συνανθρώπων του που βρίσκονται ταυτόχρονα στο κατάστημα, απ᾽ ότι στην εκκλησία των λίγων εικονισμάτων και του ενός κεριού!

Γι᾽ αυτό και ένα τέτοιο ανόητο κράτος αποφάσισε να στέλνει τους πολίτες στα σούπερ μάρκετ και τα όργανα της τάξης στους ναούς. Αλλά, βέβαια, όπως είπαν ορισμένοι, ο κορωνοϊός είναι ο αόρατος εχθρός, και άρα πολεμάμε κάθε τί αόρατο, αλλά το ορατό το αγκαλιάζουμε. Πανουργία του λόγου, όπως θα έλεγε κι ο Χέγκελ, μιας και όλοι γνωρίζουμε ότι η Εκκλησία επί δυό χιλιάδες χρόνια τώρα μόνον αόρατους εχθρούς πολεμά αλλά ποτέ ως τώρα δεν ιδιώτευσε. Σώμα, λοιπόν, μόνον, και όχι και ψυχή. Σάρκα λοιπόν, μόνον, και όχι και πνεύμα.

Είναι πολλά τα ερωτήματα. Και σίγουρα, θα αυξάνονται όσο όλοι μας, ιερατείο, άρχοντες και λαός θα συνειδητοποιούμε μέρα με τη μέρα τι συμβαίνει. Υπάρχει ωστόσο ένα ερώτημα, το οποίο είναι καίριο, επιτακτικό:

Είναι ή δεν είναι ο κόσμος τούτος η δημιουργία του Θεού, τότε, τώρα, διαρκώς και πάντοτε; Διότι, αν είναι, πώς, λοιπόν, είναι δυνατόν η Ορθόδοξη Εκκλησία, και δη η ελληνική, η οποία, ειρήσθω, αποκλήθηκε προφητικά από τον ίδιο τον Χριστό – τουλάχιστον δυό φορές μες στην Μεγάλη Εβδομάδα, σύμφωνα με τη γραφή του Ματθαίου και του Ιωάννου – ως ο δέκτης της Βασιλείας του Θεού, η οποία και θα φέρει τους καρπούς Της, πώς είναι δυνατόν να έχει εκχωρήσει εαυτήν σε μια ακόμη εκδοχή της πτωτικής φύσεως και του πεπτωκότος κόσμου που καθρεφτίζει ο συγκεκριμένος κορωνοϊός;

Πώς είναι δυνατόν η Εκκλησία να φέρεται ως άλλη μια φοβισμένη εγκόσμια Αρχή, παραιτούμενη του λόγου υπάρξεώς της;

Εάν ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής αληθεύει καλώντας τον άνθρωπο μεσίτη Θεού και κόσμου, πώς η σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία αντιλαμβάνεται πλέον αυτή τη μεσιτεία, αυτή τη μεσολάβηση, ιδίως όταν η κτίση κράζει, για άλλη μια φορά σήμερα, και επώδυνα κραυγάζει τις πληγές και τα βάσανά της;

Πώς είναι δυνατόν να ακούμε από επίσημα χείλη το επιχείρημα ότι, ῾῾είναι μόνον για το φετινό Πάσχα᾽᾽ που οι Χριστιανοί θα παραμείνουν κλεισμένοι στα σπίτια τους;

Είναι, άραγε, αυτό μια επιτυχημένη απόπειρα χαϊδέματος της ψυχής των πιστών, οι οποίοι και χρείαν έχουσιν του Ζώντος Ύδατος, και υποφέρουν από την παρανοϊκή αυτή μεταμοντέρνα κουλτούρα που διακρίνει μεταξύ ψυχής και σώματος;

Πριν από σαράντα περίπου χρόνια, σε ένα τοίχο στο ιερό κάποιου Μητροπολιτικού ναού στην Ελλάδα, υπήρχε μια κορνίζα με τις ακόλουθες τρεις φράσεις, σε κάθετη διάταξη:

῾῾Σαν να ήταν η πρώτη·

Σαν να ήταν η τελευταία·

Σαν να ήταν η μόνη.᾽᾽

Ο εφημέριος ιερέας του ναού, ένα απλό γεροντάκι από ένα χωριό της Πελοποννήσου, ο αείμνηστος π. Δημήτριος Θεοδωρόπουλος, είχε τότε εξηγήσει σε ένα μικρό παιδί που δεν μπορούσε να αντιληφθεί το νόημα αυτού του Δελφικού αινίγματος: ῾῾Παιδί μου, αυτό είναι για να θυμίζει στον Λειτουργό, σε εμένα, και στον καθένα, πώς πρέπει να προσεγγίζουμε, να τελούμε, να εορτάζουμε, και να μετέχουμε του Μυστηρίου των Μυστηρίων, της Θείας Λειτουργίας, της Ευχαριστίας.᾽᾽

Αν αυτό είναι το ήθος του Ορθόδοξου Λειτουργού· αν αυτή είναι η πίστη της Εκκλησίας· αν αυτός εδώ είναι ο κόσμος που ο Θεός δημιούργησε και δημιουργεί, ή μάλλον συνδημιουργεί με τον άνθρωπο· εάν η Βασιλεία του Θεού έχει ήδη αρχίσει, εδώ και τώρα, και δεν είναι κλειδωμένη στα ντουλάπια ενός φαντασιακού επέκεινα που γίνεται άλλοθι για μια παντοτινή αναβολή της κατάφασής μας στην θέωση – αυτήν που εορτάζουμε και ομολογούμε τώρα το Πάσχα και πάντοτε – ακόμη και του πλέον απομακρυσμένου όντος·

Τότε πώς είναι δυνατόν να στεκόμαστε με τόση παθητικότητα, τέτοιο πνεύμα ηττοπάθειας και ενδοκοσμικού συμβιβασμού, ο οποίος προϋποθέτει κι επιβάλλει έκπτωση της Αλήθειας με την συνδρομή μιας σειράς καινοφανών, παντελώς ανύπαρκτων στην μακρά πατερική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, θεολογημάτων που επιχειρούν να δικαιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο μοιάζουμε να έχουμε παραδοθεί σε μια παγκόσμια παράλυση, προκληθείσα από ένα ιό δημιουργημένο, αμφισβητούμενης ή άγνωστης προέλευσης;

Πράγματι, θα υπάρξουν ίσως περισσότερα Πάσχα να εορτάσουμε σε αυτή τη ζωή. Και θα υπάρξουν ασφαλώς. Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι δικαιολογία, ούτε καν λόγος, να αποστερούμε τον άνθρωπο από την μετοχή στη Ζωή, εδώ και τώρα. Η Εκκλησία και η εκκλησία δεν είναι το γραφείο μας, στο οποίο μπορούμε να πάμε ή να μην πάμε, αναλόγως των περιστάσεων. Από τη στιγμή που έχουμε προσχωρήσει σε μια τέτοια αντίληψη, η οποία απολήγει – έστω και ως καταφυγή σε απέλπιδους καιρούς – σε μια πρακτική που ψευδώς φαντάζει ως μονόδρομος, έχουμε υποτάξει την Εκκλησία στον κόσμο· έχουμε εκκοσμικεύσει την Εκκλησία. Έχουμε αποστερήσει τους εαυτούς μας ενός δώρου με το οποίο μόνον λογικά πρόβατα έχουν προικισθεί, και έχουμε υποβαθμίσει την Εκκλησία, εκούσια και μοιραία, από αυλή λογικών προβάτων σε περιθωριακό χώρο – προσωρινά κλειστόν – μεταφυσικής ψευδο-ανάτασης για φοβισμένα πλήθη.

Η Εκκλησία είναι Ζωή. Είναι η ζωή μας. Αυτό δεν είναι σύνθημα ενός αναρχικού, ούτε ενός χίπι, μολονότι αμφότεροι χωρούν στην Εκκλησία. Αυτό είναι η πραγματικότητα, τόσο σκληρή ορισμένες φορές που, απομακρύνοντας κανείς τον άνθρωπο από τον αναπνευστήρα της Εκκλησίας, του προκαλεί μια δύσπνοια και μια ζάλη ασύγκριτα πιο σοβαρή απ᾽ αυτή που ο οποιοσδήποτε κορωνοϊός μπορεί να προκαλέσει· μια ασφυξία που καταλήγει σε θάνατο πρωτόγνωρο.

Εάν πράγματι ακούμε Εκείνον ο οποίος ήλθε, Σταυρώθηκε και Αναστήθηκε, και εφόσον αληθινά πιστεύουμε ότι ήλθε ῾῾ἴνα ζωὴν ἔχωσι καὶ περισσόν ἔχωσι᾽᾽ (Ιω. 10, 10)· εάν αληθινά αγαπούμε αυτόν τον κόσμο, τον Κόσμο Του, τότε δεν μπορούμε, να αποστερούμε τον κόσμο από την Θεία Λειτουργία. Εξάλλου, η Ορθοδοξία, όπως προφητικά είχε δει ο Ηράκλειτος (Αποσπάσματα 50 και 53), παραμένει Ορθόδοξη μόνον δημοσίᾳ· όχι όταν κωφεύει χάριν των μικρών και μπρος στα μεγάλα ιδιωτεύει.

Χριστός Ανέστη!

* Το παρόν αποτελεί τμήμα κειμένου που θα δημοσιευθεί στα αγγλικά από το Public Orthodoxy, ιστοσελίδα του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Fordham της Νέας Υόρκης, USA.

Τὸ Θαυμαστὸ Τελευταῖο Προπύργιο τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας

Νορβηγικὸ ἀφιέρωμα στὸ Ἅγιον Ὄρος

Κείμενο: Øystein Silouan Lid, ἕλληνικὴ μετάφραση: Παναγιώτης Παῦλος, Φωτογραφίες: Torbjørn Fink

Στὴν ἀνάρτηση αὐτὴ ἀναπαράγω ἕνα ὄμορφο ἀφιέρωμα τὸ ὁποῖο δημοσιεύθηκε στὴν νορβηγικὴ ἐφημερίδα Dagen, μὲ ἕδρα τὴν πόλη τοῦ Bergen. Τὸ πρωτότυπο κείμενο, τὸ ὁποῖο εἶναι πραγματικὰ ἕνας ὕμνος γιὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος, ἔχει τίτλο: ‘Mirakla i Romarrikets siste utpost‘. Γράφηκε ἀπὸ τὸν Νορβηγὸ δημοσιογράφο Øystein Silouan Lid, ὁ ὁποῖος ταξίδεψε στὸν Ἄθωνα τον Μάιο τοῦ 2016. Τὴν ἑλληνικὴ μετάφραση τοῦ ἀφιερώματος, καὶ τὴν συγκεκριμένη ἐκδοχὴ ἀπόδοσης τοῦ τίτλου, τὴν ἐτοίμασα προκειμένου τὸ ἀφιέρωμα αὐτὸ να γίνει προσβάσιμο στὸ ἑλληνικὸ ἀναγνωστικὸ κοινὸ, κάτι τὸ ὁποῖο καὶ ἔγινε χάρις στὸν δημοσιογράφο Παναγιώτη Σαββίδη, ὁ ὁποῖος ἐπιμελήθηκε τὴν πρώτη δημοσίευση τοῦ ἑλληνικοῦ κειμένου στὴν ἐφημερίδα Τὸ Πρῶτο Θέμα. Εἶμαι εὐγνώμων πρὸς τὸν Øystein Silouan Lid γιὰ τὴν ἄδειά του να ἐπαναδημοσιεύσω τὸ ἀφιέρωμα ἐδῶ. Οἱ φωτογραφίες ποὺ συμπεριλαμβάνω στὴν ἀνάρτηση αὐτὴ εἶναι λήψεις τοῦ Torbjørn Fink, ὁ ὁποῖος συμμετεῖχε στὸ προσκύνημα, καὶ τὸν ὁποῖο ἐπίσης εὐχαριστῶ.

Στὰ τέλη Μαΐου (σσ. 2016) χορηγήθηκε σὲ 10 Νορβηγοὺς ἀκρόαση στὸ Ἅγιον Ὄρος, τὸ τελευταῖο ἀπομεινάρι τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Οἱ μοναχοὶ ποὺ διαβιοῦν ἐδῶ διηγοῦνται θαυμαστὰ καὶ ἐξαίσια γεγονότα ὡς ἀναπόσπαστο κομμάτι τῆς καθημερινῆς ζωῆς. Τὸ Ἅγιον Ὄρος θεωρεῖται ὡς αὐτὸς ὁ τόπος στὸν πλανήτη γῆ, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐλάχιστα ἀλλάξει στὸ διάβα τῶν αἰώνων. Οἱ Ὀρθόδοξοι μοναχοὶ ποῦ διαμένουν ἐδῶ ζοῦν ὅπως ἀκριβῶς καὶ κατὰ τοὺς μεσαιωνικοὺς χρόνους, μὲ προσευχὴ καὶ ἐργασία. Ἔρχονται γιὰ νὰ ἀφιερώσουν τὴν ζωή τους ἐξ ὁλοκλήρου στὸν Θεὸ καὶ τὸ τελευταῖο ποὺ ἐπιιθυμοῦν εἶναι ἡ δύσβατη αὐτὴ χερσόνησος νὰ μετατραπεῖ σὲ τουριστικὴ ἀτραξιόν. Ὡστόσο, ἡ μοναστικὴ πολιτεία τῆς βόρειας Ἑλλάδας ἀσκεῖ ἀξιοσημείωτη ἔλξη σὲ ἀνθρώπους ἀπ᾽ ὅλο τὸν κόσμο.

Ὅταν, τὸ 2009, τὸ διάσημο τηλεοπτικὸ μαγκαζίνο «60 minutes» τοῦ CBS αἰτήθηκε ἀδείας προκειμένου νὰ ἔρθει καὶ νὰ ἐτοιμάσει ἕνα θέμα στὸ Ἅγιον Ὄρος, ἡ ἀπάντηση ἤταν κατηγορηματικὰ ἀρνητικὴ. Χρειάστηκαν δύο χρόνια διαπραγματεύσεων προτοῦ τελικῶς ἕνα ἀπὸ τὰ Μοναστήρια δώσει θετικὴ ἀπόκριση. Δὲν ἤταν, λοιπόν, χωρὶς φόβο καὶ ρίγος ἡ στιγμὴ ποὺ ὁ ρεπόρτερ τῆς «Dagen» πάτησε τὸ πόδι τοῦ στὴν Δάφνη, καὶ ἐν συνεχείᾳ στὶς Καρυές, τὸ διοικητικὸ κέντρο τοῦ Ἄθωνα, προτοῦ κατευθύνει τὰ βήματά του πρὸς τὸ ἀρχαῖο μοναστήρι τῶν Ἰβήρων.

Ὁ πύργος τῆς μονῆς τῶν Ἰβήρων, ὅπως ξεπροβάλει ἀπὸ τὸ μονοπάτι.

Τὸ δάσος στὶς δύο πλευρὲς τοῦ μονοπατιοῦ μοιάζει μὲ ζούγκλα. Ἄγρια ἐδώδιμα μπιζέλια, ἄνιθος καὶ ρίγανη φύονται σὲ διάφορα σημεῖα. Ἔξαφνα, διαπιστώνουμε τὴν θαυμάσια εὐωδία θυμιάματος – μυρωδιὰ εὔκολα ἀναγνωρίσιμη ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Θεία Λειτουργία. Ὡστόσο, εἴμαστε ἐδῶ, στὴν μέση τοῦ δάσους, καὶ κανεὶς δὲν αἰωρεῖ τὸ θυμιατό…

Μικρὰ σημεῖα καὶ θαυμάσια σὰν αὐτὸ συμβαίνουν διαρκῶς ἐδῶ στὸν Ἄθωνα, λέει ὁ Παναγιώτης Παῦλος, ἐρευνητὴς τῆς Φιλοσοφίας στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Ὄσλο καὶ, ἐπὶ τοῦ παρόντος, ὁ ὁδηγός μας ἐδῶ. Δὲν εἴμαστε μακριὰ ἀπὸ τὸ κελὶ τοῦ Ἁγίου Παϊσίου (1924-1994), ὁ ὁποῖος θεωρεῖται ὡς ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον διακεκριμένους πνευματικὰ ἄνδρες τῆς μοναστικῆς χερσονήσου. Ἐνόσω ζοῦσε χιλιάδες ἄνθρωποι ἔρχονταν νὰ τὸν ἐπισκεφθοῦν, διαβαίνοντας αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ μονοπάτι. Θεραπεύονταν ἀπ᾽ ὅλα τὰ εἴδη ἀσθενειῶν, ἀπαλλάσσονταν ἀπὸ δαιμονικὲς δυνάμεις καὶ λάμβαναν πνευματικὴ καθοδήγηση. Λέγεται ὅτι καὶ ἡ παρουσία του μόνον μποροῦσε νὰ μεταβάλλει τὶς καρδιὲς τῶν προσκυνητῶν, οἱ ὁποίοι προσέρχονταν νὰ τὸν συναντήσουν, καὶ νὰ τοὺς ἐλκύει πρὸς τὸν Χριστό. Ὁ Παναγιώτης ἤταν καὶ ὁ ἴδιος ἕνας ἀπὸ τοὺς πάμπολλους ἀνθρώπους ποὺ ἦρθαν νὰ ἐπισκεφθοῦν τὸ κελὶ τοῦ Ἁγίου στὸ δάσος, καὶ εἶναι φίλος τοῦ μοναχοῦ ποὺ σήμερα ζεῖ ἐδῶ – τοῦ πατρὸς Ἀρσενίου.

– Κάποτε, ἦρθε στὸ Ἅγιον Ὄρος ἕνας δικηγόρος. Δὲν πίστευε τὶς ἱστορίες γιὰ τὸν γέροντα Παΐσιο καὶ ἀποφάσισε νὰ τὸν θέσει σὲ δοκιμασία. Σχεδίασε νὰ τοῦ συστηθεῖ ὡς γιατρός, ἀντὶ γιὰ δικηγόρος. Ὅταν ἔφθασε, λοιπόν, στὴν εἴσοδο ἔτυχε νὰ περιμένει ἤδη μιὰ ὀμάδα πενήντα ἀνθρώπων ποὺ εἴχαν ὅλοι ἔρθει γιὰ νὰ δοῦν τὸν Ἅγιο. Ὁ Ἄγιος Παΐσιος ἄνοιξε τὴν πόρτα, κοίταξε τὸν δικηγόρο κατάματα καὶ τοῦ εἶπε: ῾Νὰ φύγεις, καὶ νὰ πάρεις καὶ τὰ ψέμματά σου μαζί σου στὴν αἴθουσα τοῦ δικαστηρίου᾽. Ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς ποτὲ δὲν ἀμφέβαλε ξανά, λέει ὁ πατὴρ Ἀρσένιος.

Ἡ μορφὴ τῆς Χριστιανοσύνης ποὺ διατηρεῖται στὸν Ἄθωνα ἔχει μᾶλλον μοναδικὴ ἱστορία. Ὕστερα ἀπὸ τὴν πτώση τῆς πρωτεύουσας τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας στὸν κατοχικὸ Μουσουλμανικὸ στρατὸ τὸ 1453, τὸ Ὄρος Ἄθως κατέστη τὸ τελευταῖο ἀπομένον προπύργιο τοῦ Imperium Romanum. Ἤδη, κατὰ τὸ ἔτος 972 εἶχε ἐδραιωθεῖ μία αὐτοδιοίκητη μοναστικὴ πολιτεία ἔντὸς τῆς αὐτοκρατορίας ἀπὸ τὸν Αὐτοκράτορα Ἰωάννη Τσιμισκῆ τὸν 1ο. Σήμερα, ἡ «Αὐτόνομη Μοναστικὴ Πολιτεία τοῦ Ἁγίου Ὄρους» εἶναι ἡ μόνη πολιτεία ὅπου τὸ λάβαρο τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας – ὁ χαρακτηριστικὸς δικέφαλος ἀετὸς – μπορεῖ ἀκόμη νὰ ἰδωθεῖ νὰ κυματίζει στὸν ἄνεμο, στὰ ἄκρα τῆς ἐπίσημης σημαίας.

Σήμερα τὸ Ὄρος Ἄθως θεωρεῖται ὡς τὸ πνευματικὸ κέντρο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Στὰ εἴκοσι λειτουργικῶς ἐνεργὰ μοναστήρια του διαμένουν κάπου 2.000 μοναχοί, ἔχοντας ἀφιερώσει τὶς ζωές τους στὴν προσευχή ὑπὲρ ὅλου τοῦ κόσμου.

– Ὁ λόγος ποὺ βρίσκουν οἱ μοναχοὶ πίσω ἀπὸ τὴν μοναστικὴ κλήση τους εἶναι τὰ λόγια τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στὸ Εὐαγγέλιο (Κατὰ Ματθαῖον, 19). Ἀφοροῦν ἕνα βίο μοναχικὸ χάριν τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, καὶ προσκαλοῦν τὸν ἄνθρωπο νὰ πωλήσει τὰ ὑπάρχοντά του, νὰ δωρήσει στοὺς πτωχοὺς καὶ νὰ ἀκολουθήσει τὸν Χριστό, λέει ὁ πατήρ Γιοχάννες, ὁ ἱερέας τῆς Νορβηγικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τοῦ Ἀγίου Νικολάου στὸ Όσλο, καὶ πνευματικὸς ὁδηγὸς τῶν μελῶν τῆς προσκυνηματικῆς ὀμάδας.

Ὁ Ἀρχιμανδρίτης π. Γιοχάννες (ἀριστερά) ἐφημέριος τῆς Ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου στὸ Ὄσλο, καὶ ὁ ἱεροδιάκονος π. Σεραφείμ (δεξιά), καθοδὸν πρὸς τὸ ἀσκητήριο τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, στὰ ὅρια τοῦ Ἄθωνα.

Κατὰ τὴν παραμονὴ μας στὸ Ἅγιον Ὄρος, διαμένουμε εἶτε σὲ τρίκλινα, εἶτε σὲ τετράκλινα, ἢ καὶ ὀκτάκλινα δωμάτια σὲ διαφορετικὰ μοναστήρια, καὶ συμμετέχουμε στὴν καθημερινὴ ζωὴ τῶν μοναχῶν. Οἱ ακολουθίες στην Εκκλησία αρχίζουν συχνά στις 3 το πρωί, και παρέχονται μόνον δύο γεύματα ημερησίως. Είναι όλα νηστήσιμα και διαρκούν το πολύ πολύ 10 λεπτά.
Οι προσκυνητές έχουν περισσότερο χρόνο για συζήτηση και αλληλογνωριμία. Όλοι τους έχουν Λουθηρανικό υπόβαθρο. Δύο από αυτούς, ο Lars Karlsoen και ο Bjorn Skauen, έχουν υπάρξει ακόμη και ιερείς στην Κρατική Λουθηρανική Εκκλησία της Νορβηγίας. Αρκετοί απ’ αυτούς αναζήτησαν καταφυγή στην Ορθόδοξη Εκκλησία απ’ αυτό που θεωρούν ως αίρεση, μοντερνισμό και παγκόσμια επιρροή εντός του Προτεσταντισμού.

– Συνειδητοποίησα και βίωσα ότι η Νορβηγική κρατική Εκκλησία δεν είχε πλέον χώρο για μένα. Οταν είμαι εδώ στον Άθωνα και βλέπω τον πνευματικό πλούτο της Ορθόδοξης παράδοσης δεν μπορώ να σκεφθώ πώς ο Μαρτίνος Λούθηρος έκανε ένα τέτοιο μεγάλο σφάλμα, να αποδιώξει τον μοναχισμό. Τα μοναστήρια είναι εγγύηση του ορθού δόγματος, και οι μοναχοί είναι υποδείγματα για τους λαϊκούς, στο θέμα της προσευχής και της υπακοής, λέει ο Karlsoen.

– Την πρώτη φορά που επισκέφθηκα μια Ορθόδοξη Εκκλησία η Θεία Λειτουργία τελείτο σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα. Ακόμη κι έτσι, την αισθάνθηκα και τα δάκρυα άρχισαν να κυλούν, αναφέρει ο Thorleif Gronnestad.Μετεστράφη στην Ορθοδοξία πριν περισσότερα από 10 χρόνια, και σήμερα διακονεί στο ιερό, στην εκκλησία της γενέτειράς του, στο Sandnes, κοντά στο Stavanger.

Παρόλα αυτά, δεν εξωραΐζουν την κατάσταση στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε κάποια μέρη η οργάνωση είναι υποτυπώδης, αλλού υπάρχουν ζητήματα εθνικισμού. Ένας από τους προσκυνητές, ο Dag Markeng, διατυπώνει ένα εντυπωσιακό σχόλιο.

–Οταν έγινα Ορθόδοξος, το 1983, ο ανάδοχός μου μου είπε κάτι το οποίο έχω διαπιστώσει ότι είναι αληθές. Δεν θα είναι εύκολο να είσαι Ορθόδοξος – αλλά θα έχει αξία.

Ένα από τα πλουσιότερα και πλέον όμορφα μοναστήρια, απ’ όσα επισκεφθήκαμε, λέγεται Βατοπέδι και πρωτοθεμελιώθηκε τον 5ο αιώνα μ.Χ. Χρυσά νομίσματα, επιχρυσωμένα δισκοπότηρα και θεαματική εκκλησιαστική τέχνη βρίσκονται παντού εδώ. Αλλά το μοναστήρι αυτό είναι και το σπίτι ενός μεγάλου θησαυρού που δεν είναι καμωμένος από χρυσό, αλλά από τρίχες καμήλας –διατηρημένος από τους πρώτους χρόνους της Χριστιανοσύνης.

–Αυτή είναι η Ζώνη της Παναγίας, λέει ο μοναχός Ευστάθιος. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες και πηγές, η Ζώνη διαφυλάχθηκε στα Ιεροσόλυμα μέχρι το 400 μ.Χ.Αφού υπήρξε για ορισμένα χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, δωρήθηκε στο μοναστήρι του Βατοπεδίου.

– Η Ζώνη αυτή δεν ενήργησε θαύματα μόνον σε μια ορισμένη ιστορική στιγμή, αλλά ενεργεί μέχρι ακριβώς και σήμερα. Κάθε δύο εβδομάδες περίπου, λαμβάνουμε μηνύματα απ’ όλο τον κόσμο, από ανθρώπους που έχουν θεραπευθεί ή βοηθηθεί αφότου κατέφυγαν στην Αγία Ζώνη, διηγείται ο πατήρ Ευστάθιος.

Ο Ορθόδοξος ισχυρίζεται ότι, κατά τον τρόπο με τον οποίο ο Θεός ενήργησε θαύματα ακόμη και διαμέσου των ενδυμάτων του Αποστόλου Πέτρου (Πράξεις των Αποστόλων 19: 12), το ίδιο συμβαίνει και διαμέσου της Ζώνης της Θεοτόκου.Ο πατήρ Ευστάθιος παραπέμπει σε μια σειρά από περίεργες ιστορίες που σχετίζονται με την Ζώνη.Ειδικά, έχουν βοηθηθεί άτεκνα ζευγάρια, ενώ πολλές διαφορετικές παθήσεις έχουν επίσης εξαλειφθεί.

–Ένας Ογκολόγος ήλθε από την Ελβετία για να μας δει και του δώσαμε λίγα μπουκαλάκια με έλαιον. Ο ίδιος δεν πίστευε τις ιστορίες αλλά ήθελε να βεβαιωθεί πειραματικά,καθώς είχε ακούσει για τα γεγονότα αυτά. Εδωσε από το λάδι αυτό σε όλους τους ασθενείς του, οι οποίοι βρίσκονταν σε τελικό στάδιο της νόσου.Ορισμένοι δεν επιβίωσαν, αλλά δύο από αυτούς ιάθηκαν πλήρως. Επέστρεψε πίσω στο μοναστήρι και μας ανέφερε τα σχετικά. Δεν γνωρίζουμε για ποιό λόγο κάποιοι θεραπεύονται και κάποιοι όχι, αλλά χρησιμοποιούμε το έλαιο με πίστη, και βλέπουμε τί ο Θεός θέλει να πράξει, λέει ο πατήρ Ευστάθιος.
Καθένας από τους Νορβηγούς προσκυνητές έλαβε από ένα μπουκαλάκι με έλαιο, και ο πατήρ Γιοχάννες πήρε κάμποσα –για την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Νορβηγία.

Προς το τέλος της παραμονής στο Άγιον Όρος, οι Νορβηγοί άκουσαν μια φήμη για έναν Σκανδιναβό μοναχό σε ένα από τα μοναστήρια τα οποία επισκεπτόμασταν – την Μονή Καρακάλλου. Εχοντας συναντηθεί αποκλειστικά με Έλληνες μοναχούς στον Άθωνα, προξενεί εντύπωση η συνάντηση με έναν μοναχό με λαμπερά γαλανά μάτια και μακριά κόκκινη γενιάδα. Ο πατήρ Πρόδρομος είναι από την Φινλανδία και ομιλεί κάποια Σουηδικά. Καθώς φαίνεται στην συνέχεια, έχει και ο ίδιος Λουθηρανικό υπόβαθρο.

–Πώς έγινες Ορθόδοξος, πάτερ;
–Κάποτε εισήλθα σε μια Ορθόδοξη Εκκλησία και συγκλονίστηκα τόσο από την Λειτουργία που δάκρυα άρχισαν να κυλούν. Αμέσως συνειδητοποίησα ότι ανήκω εδώ, λέει ο μοναχός, αντηχώντας την εμπειρία που πολλοί Νορβηγοί που έχουν μεταστραφεί στην Ορθοδοξία φέρουν εντός τους. Σύντομα, έπειτα από την μεταστροφή του στην Ορθοδοξία πριν από 20 χρόνια, ο πατήρ Πρόδρομος ταξίδεψε στο Άγιον Όρος. Τώρα είναι ο υπεύθυνος του Αρχονταρικίου στο μοναστήρι, κι έπρεπε γι’ αυτό να μάθει να μιλά πολλές γλώσσες.

– Πώς είναι η ζωή εδώ στο μοναστήρι;
– Είναι πολύ καλά. Καθώς η Μονή Καρακάλλου δεν είναι τόσο μεγάλη όσο άλλες (είναι η υπ’ αριθμόν 11 στην εσωτερική ιεραρχία, ανάμεσα στις 20 μονές του Αγίου Όρους), δεν είμαστε εδώ τόσο απασχολημένοι όσο είναι σε άλλες. Επομένως, διαθέτω ικανό χρόνο ώστε να εστιάζω στην προσευχή, λέει ο πατήρ Πρόδρομος, και μας υπενθυμίζει αυτό που πραγματικά έχει σημασία στην ζωή.

Μετάφραση στα Ελληνικά (Π.Π.) του Νορβηγικού πρωτοτύπου, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Το Πρώτο Θέμα, με την δημοσιογραφική επιμέλεια του Παναγιώτη Σαββίδη, στις 30 Ιουνίου 2016: https://www.protothema.gr/greece/article/591176/norvigikoi-umnoi-gia-to-agion-oros/

The Miraculous Last Outpost of the Roman Empire

A pilgrim tour from Norway to Mount Athos

Text by Øystein Silouan Lid, Pictures by Torbjørn Fink & Panagiotis Pavlos

In this post I reproduce a beautiful article originally published in Norwegian, in the newspaper Dagen, from Bergen. It is about a tribute to Mount Athos, titled: ‘Mirakla i Romarrikets siste utpost‘ (‘The Miraculous Last Outpost of the Roman Empire’), written by the journalist Øystein Silouan Lid, who happened to travel to the Holy Mountain, in May 2016. The English translation was prepared by the author on the occasion of its publication on the portal pemptousia.com, in August 2016. I am grateful to Øystein Silouan Lid for his permission to reproduce it here. Some of the pictures in this post are property of Torbjørn Fink, one of the members of the pilgrims group, to whom I am grateful as well.

The Church of Protaton, in Karyes, the capital of Mount Athos (photo by Torbjørn Fink).

On the path from Karyes to Iviron Monastery. (T.F.)

– Christos anesti (Christ is risen)! Panagiotis cries out, and before long a man with a flowing beard is seen in the doorway.

Outside the cabin of Saint Paisios, in Panagouda (T.F.)

– When I became Orthodox in 1983, my sponsor said something that I have found to be true. It won’t be easy being Orthodox – but it will be worth it.

– This is the belt of the Virgin Mary, says the monk Evstathios.

According to written sources the belt was preserved in Jerusalem until the year 400. After being in Constantinople for some years, it was given to the monastery of Vatopedi as a gift.

Each of the Norwegian pilgrims are given a bottle, and father Johannes are given several – for use in the Orthodox Church in Norway.

– How did you become orthodox, father?

Soon after his conversion 20 years ago, father Prodromos travelled to the Holy Mountain. Now he is head of the guest house in the monastery, and has had to learn several languages.

– How is life here in the monastery?

Κομματικὴ ἰδιοτέλεια τοῦ καθ᾽ ἕκαστον καὶ πολιτικὴ ἀνιδιοτέλεια τοῦ καθ᾽ ὅλου

* Τὸ παρακάτω κείμενο γράφηκε ἐδῶ, στὸ Ὄσλο, τὸν Ἰανουάριο τοῦ 2015, μὲ ἀφορμὴ τὴν πολιτικὴ κατάσταση πραγμάτων στὴν Ἑλλάδα, μὲ τὸν ἀρχικὸ τίτλο: ̔Ἐν ὅψει τῆς 25ης Γενάρη 2015 ̓. Ξανακοιτάζοντάς το ὅμως σήμερα, διαπιστώνω ὅτι δυστυχῶς, παραμένει ἐπίκαιρο. Τὸ μόνο ποὺ ἔχει ἐπισυμβεῖ εἶναι ἡ ἐπὶ τὰ χείρω ἐξέλιξη πολλῶν πολιτικῶν πραγμάτων ἐν Ἑλλάδι τοῦ 2019 – πράγματα ποὺ ὅταν κανεὶς τὰ ἐπισημαίνει ταυτοποιείται αὐτομάτως τουλάχιστον ὡς πάσχων τὴν ἔλλειψη διεθνιστικοῦ ἀλτρουισμοῦ – καὶ ἡ συνήθης κυκλικὴ ἀντιστροφὴ ρόλων, ποὺ ὁ ἀναγνώστης ἀμέσως θὰ ἀντιληφθεὶ. Ἑπομένως, τὸ τηρῶ αὐτούσιο παρὰ τὸ φαινομενικῶς ἄκαιρον ὁρισμένων σημείων του⋅ ἄλλωστε, γνωρίζουμε καλὰ ἤδη ἀπὸ τὸν καιρὸ τοῦ Θουκυδίδη ὅτι στὸ διάβα τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας εἶναι πάγιες οἱ κρίσιμες στιγμὲς στὶς ὁποῖες ὁ λαὸς καλεῖται ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ ἀποδεικνύει τὸ βαθμὸ ἐπαγρύπνισής του.

Ἀφουγκραζόμενος τὸν Γολγοθᾶ τὸν ὁποῖο ἀνέρχεται ἡ πλειοψηφία τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, ζώντας ἀπὸ ἀπόσταση τὴν ἀγωνία ἐκατομμυρίων ἀνθρώπων ποὺ δίνουν καθημερινὰ μάχες ἀγωνιζόμενοι γιὰ τὰ στοιχειώδη σὲ ἕνα σχεδὸν ἐν συνόλῳ καταρρακωμένο κράτος (παρὰ τοὺς πασιφανῶς οὐτοπικοὺς περὶ τοῦ ἀντιθέτου ἰσχυρισμοὺς τῆς παραπαίουσας, γιὰ μία ἀκόμη φορά, δυστυχῶς, πολιτικῆς ἠγεσίας), αἰσθάνεσαι τὰ χιλιάδες χιλιόμετρα ἀπόστασης ποὺ σὲ χωρίζουν ἀπὸ τὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου ἐξ αἴφνης νὰ μηδενίζονται. Ἐλλείψει ἄλλων δυνάμεων συνδρομῆς πρὸς τοὺς ἀναξιοπαθοῦντες ἀναζητᾶς τρόπους ἔμμεσης στήριξης. Αὐτὴ ἡ ἀναζήτηση σὲ ὁδηγεῖ νὰ συλλογισθεῖς ζητήματα ποὺ νιώθεις ὅτι πρέπει -ἂν ὄχι νὰ ἀπαντηθοῦν- τουλάχιστον νὰ τεθοῦν ἀπὸ κάθε πολίτη, ὁ οποῖος γιὰ μία ἀκόμη φορὰ θὰ ἐπιδιώξει τὴν προσεχὴ Κυριακὴ νὰ ἐνσαρκώσει μὲ τὴν ψῆφο του μια ελπίδα σωτηρίας.

Ἡ κρισιμότητα τῶν περιστάσεων καὶ ἡ τραγικότητα τῆς φάσης αὐτῆς τῆς ἱστορίας ποὺ διανύουμε προκαλοῦν τὴν διατύπωση ἑνὸς ἀσυνήθους, καίριου, ὡστόσο, ἐρωτήματος: γιὰ ποιὸ λόγο οἱ Ἕλληνες πολίτες δὲν λαμβάνουν σοβαρὰ ὑπ’ ὄψιν τὴν ξεκάθαρη θέση τοῦ Ἰσραηλίτη ἄρχοντα καὶ βασιλέως τῆς ἀρχαιότητας Δαυίδ, ὁ οποῖος προτρέπει καὶ παροτρύνει: ῾μὴν πιστεύετε σὲ ἄρχοντες, σὲ παιδιὰ ἀνθρώπων⋅ είναι αδύνατον αὐτοὶ νὰ σᾶς προσφέρουν σωτηρία᾽ (Ψαλμός 145, 3: ‘Μὴ πεποίθατε ἐπ ̓ ἄρχοντας ἐπὶ υἱοὺς ἀνθρώπων, οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία’); Φαίνεται ὅτι ἡ προτροπὴ αὐτὴ τοῦ Δαυίδ φέρει ἕνα καίριο πολιτικὸ περιεχόμενο, ἀπολύτως χρήσιμο καὶ συνάμα ̔φωτογραφικά ̓ ταιριαστὸ στοὺς Ἕλληνες.

Ὁ λόγος;

Διαθέτουμε ὡς λαὸς μία μοναδική, πανίσχυρη ἰκανότητα –τόσο ἰσχυρὴ ποὺ ὅταν δὲν τὴν ἐλέγχουμε μᾶς ὁδηγεῖ μαθηματικὰ στὸν ἀφανισμό- νὰ προσκολλώμαστε σχεδὸν ψυχοπαθολογικὰ στοὺς ἡγέτες μας. Αὐτὴ ἡ προσκόλληση εὐθύνεται κατὰ κύριο λόγο γιὰ δύο τινά. Ἀφ ̓ ἑνός, γιὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἐξακολουθοῦμε νὰ λατρεύουμε τὰ πολιτικὰ πρόσωπα –ἡ ἀνάλυση αὐτὴ ὑπερβαίνει κάθε συγκεκριμένο πολιτικὸ χῶρο- μολονότι ἡ ἱστορία ἤδη καταγράφει ἐγκληματικὲς εὐθύνες εἰς βάρος ὅλων ὅσοι ἔχουν προδώσει ἐπανειλημμένα ὡς τώρα –καὶ συνεχίζουν νὰ τὸ πράττουν- τὶς ὑγιεῖς προσδοκίες τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἐνῶ ἔχουν ἀναδείξει μὲ τὴν πολιτικὴ πράξη -καὶ ἐνίοτε φαυλότητά- τους τὶς χειρότερες ἀδυναμίες του. Ἀφ ̓ ἑτέρου, γιὰ τὸ ὅτι εἴμαστε συχνὰ ἀνίκανοι νὰ ἀπομονώσουμε ὅποιον ἡ συνείδησή μας μᾶς καταμαρτυρᾶ ὅτι βλάπτει τὸν τόπο. Ἐδῶ ὁ ̔τόπος ̓ θὰ πρέπει νὰ κατανοηθεῖ καὶ μὲ τὴν ἔννοια τοῦ ̔χώρου ̓. Εἶναι καίριο νὰ μὴν βλάπτεται ὁ τόπος, καθὼς ἔχει μεγίστη σημασία ὡς χῶρος, ὅπως ἔχει πολλαπλὰ ἐπισημάνει καὶ ὁ Παναγιώτης Κονδύλης, παρὰ τὶς ἐσφαλμένες δημόσιες ἐκτιμήσεις ἑνὸς πρώην Πρωθυπουργοῦ ἀλλὰ καὶ ἑνὸς ἄλλου ἀρχηγοῦ νεοσύστατου κόμματος, οἱ ὁποῖοι προκρίνουν μίαν ἀκαθόριστη ἔννοια ̔εὐημερίας τοῦ λαοῦ ̓ ἀκόμη καὶ εἰς βάρος τῆς γῆς του, χωρὶς νὰ φαίνεται νὰ ἀντιλαμβάνονται τὸν ἐγκληματικὸ κίνδυνο αὐτοῦ τοῦ στοιχειώδους λογικοῦ σφάλματος.

Ἡ τυφλὴ προσκόλληση σὲ ἀνθρώπους στοὺς ὁποίους ἡ ἀνάθεση τῆς μοίρας τοῦ τόπου γίνεται μὲ κύριο κριτήριο τὸν ἐνθουσιασμό, τὴν συναισθηματικὴ ἔξαρση καὶ τὴ συνακόλουθη ψυχολογικὴ ἐξάρτηση τοῦ ψηφοφόρου ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ ῾ἡγέτη᾽, ἀπορρέουν ἀπὸ μία θεμιτή, ἀνιδιοτελῆ κατ ̓ ἀρχήν, συμπάθεια, εὐπιστία καὶ τυφλὴ ἐμπιστοσύνη πρὸς τὸ (πολιτικό) πρόσωπο, στοιχεῖα τὰ ὁποῖα εἶναι χαρακτηριστικὰ τῆς ἀρετῆς τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἐν γένει. Αὐτὴ ἡ ἀρετὴ ὅμως συχνὰ μετατρέπεται σὲ ἰδιοτελῆ προσκόλληση ἡ ὁποία συνεπάγεται τὴν ἐν τέλει τύφλωση τοῦ πολίτη, ὁ ὁποῖος τότε πλέον εὐθύνεται γιὰ τὸ παράδοξο τῶν ἡμερῶν νὰ διεκδικοῦν ἐκ νέου τὴν ψῆφο τῶν Ἑλλήνων πολιτικὰ ὄντα τὰ ὁποῖα ἔχουν ὁδηγήσει τὸν λαὸ σὲ βιωμένη καταστροφή.

Ἕνα δεύτερο ζήτημα ποὺ τίθεται σὲ συνάρτηση μὲ τὰ προηγούμενα εἶναι: ἔχουμε, ἄραγε, οἱ Ἕλληνες συνείδηση τοῦ διακυβεύματος τὸ ὁποῖο ἡ πολιτικὴ πράξη καὶ ἐν προκειμένῳ τὸ συνταγματικὸ δικαίωμα τῆς 25ης Ἰανουαρίου καλεῖται νὰ διαχειριστεῖ; Ἔχουμε ἰδία γνώση, ἐπίγνωση τοῦ διακυβεύματος, ἤ ἀποκοιμόμαστε στὴ ναρκωτικὴ μαγεία τοῦ πλεονάζοντος πολιτικοῦ ψεύδους; Ἑνὸς ψεύδους ποὺ ἐπιχειρεῖ νὰ σχετικοποιήσει τὸ διακύβευμα ἀλλοιώνοντάς το καὶ προσαρμόζοντάς το στα μέτρα καὶ σταθμὰ τῆς ἑκάστοτε πολιτικῆς ἰσχύος τῶν κομμάτων;

Ὁ βασιλέας καὶ προφήτης Δαυίδ φαίνεται νὰ ἔχει σαφῆ γνώση καὶ συνείδηση τοῦ πολιτικοῦ παιγνίου, γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι παράδοξα εὐθύς, ὅταν αὐτός, ἕνας πανίσχυρος ἄρχοντας ὁ ἴδιος, προειδοποιεῖ τὸν λαό του ὅτι μὲ τοὺς ἄρχοντες δὲν ὑπάρχει σωτηρία.

Γιατί;

Διότι σωτηρία σημαίνει ἀκεραιότητα. Ἡ ἀκεραιότητα ὅμως σημαίνει ἑνότητα, ἡ ὁποία πάντως προϋποθέτει τὸ ὅλον. Τὸ ὅλον, ὅμως, de facto δὲν μπορεῖ νὰ ὑπηρετεῖται ἀπὸ κομματικοὺς σχηματισμούς. Διότι αὐτοί ἀποδέχονται ἐκ τῶν πραγμάτων μόνον θεωρητικὰ τὸ ῾῾ἡ ἰσχὺς ἐν τῇ ἑνώσει᾽᾽, καθὼς στὴν πολιτικὴ πράξη τους υἱοθετοῦν τὸ ῾῾ἡ ἰσχὺς ἐν τῇ πολώσει᾽᾽, ὑπηρετώντας ἔτσι τὸ ῾῾διαίρει καὶ βασίλευε᾽᾽ πρὸς ὤφελος τῶν ξένων ἰσχυρῶν παικτῶν (συμμάχων). Ἔτσι, ὅμως, προφανῶς, δὲν ὑπάρχει σωτηρία.

Σκεπτόμενος κατ᾽ αὐτὸν τὸν τρόπο, μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀξιολογήσει καὶ νὰ ἐκτιμήσει τὶς προθέσεις καὶ ἐκείνων οἱ ὁποῖοι, μὴ ἔχοντας ὑπάρξει ποτὲ ὡς τῶρα σὲ κυβερνητικὲς θέσεις, ἤ, ἔστω, σὲ κόμματα ἐξουσίας, ἐπιζητοῦν ἤδη τὴν ψῆφο τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἐπιστρατεύοντας τὴν ὑπόσχεση γιὰ ῾῾κυβέρνηση ὅλου τοῦ λαοῦ᾽᾽, ὅλων τῶν Ἑλλήνων. Αὐτὸ εἶναι εὐχῆς ἔργο, βεβαίως. Φαίνεται, ὅμως, εἶτε οἱ τοιοῦτοι νὰ ἐθελοτυφλοῦν εἶτε νὰ ἀγνοοῦν καὶ αὐτοὶ ὅτι κυβέρνηση τοῦ ὅλου καὶ κόμμα -ἔστω καὶ ἐκ πολλῶν συνιστωσῶν συνιστάμενο- δὲν μποροῦν νὰ συνυπάρξουν. Ἡ αὐτοδυναμία ὅταν ἐπιδιώκεται εἰς βάρος ἄλλων, μολονότι θεωρεῖται ἐπιτυχία αὐτοῦ ποὺ τὴν ἐξασφαλίζει, συνιστᾶ ἀδυναμία καὶ ἀποτυχία γιὰ τὸ ὅλον. Ἡ πολιτικὴ ρητορεία, ἄλλωστε, τοῦ δικομματισμοῦ τὸ ἀπέδειξε αὐτὸ περίτρανα ἐπὶ δεκαετίες, ἀφοῦ στὸ ἰδεολογικό της ῾῾ὅλον᾽᾽ δὲν χώρεσε τὸ ὀντολογικὸ ῾῾καθ’ ἕκαστον᾽᾽, μὲ συνέπεια, τὰ ἰδεολογήματα ΠΑΣΟΚ καὶ ΝΔ, ἀριστερᾶς–δεξιᾶς, διεθνισμοῦ- ἐθνικισμοῦ, προόδου–συντηρητισμοῦ, σοσιαλισμοῦ-φιλελευθερισμοῦ, νὰ ἔχουν πλέον ὁδηγήσει τὸν λαὸ στὴν ταπείνωση, τὸν ἐξευτελισμὸ καὶ τὴν ἐξαθλίωση.

Ἴσως εἶναι πιὰ καιρός, μὲ τὴν συμπλήρωση 190 χρόνων κομματικοῦ πολιτικοῦ βίου στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο καὶ 40 χρόνων μεταπολίτευσης, νὰ συνειδητοποιήσουμε καὶ νὰ ἀναλογιστοῦμε ἔμπρακτα ὅτι, αὐτὸς ὁ λαὸς ἀξίζει σωτηρίας, ἀξίζει ἑνότητας καὶ, ἄρα, ἔχουμε χρέος ὡς ῾῾καθ᾽ ἕκαστον᾽᾽ νὰ ὑπερασπιστοῦμε τὸ ῾῾καθ’ ὅλου᾽᾽.

Ἀξίζει, ὡς πολίτες φέροντες ψῆφο νὰ ὑπηρετήσουμε παντί τρόπῳ τὴν πάσης φύσεως ἀκεραιότητα αὐτοῦ τοῦ τόπου καὶ αὐτοῦ τοῦ λαοῦ, ἀντιμετωπίζοντας δανειστὲς καὶ πάσης φύσεως σωτῆρες μὲ μία πυγμὴ, παύοντας νὰ ἀναθέτουμε παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον σὲ ὁλίγιστους, ὁλιγάρχες καὶ ὁλιγαρχομένους, σὲ ἀνθρώπους τῶν ὁποίων οἱ ἰδεολογικὲς ἀγκυλώσεις καὶ στρεβλώσεις, ὁ πολιτικὸς ἀμοραλισμός, ἡ ἔλλειψη ἠθικῆς ἀκεραιότητας καὶ σοφίας δὲν τοὺς ἐπιτρέπουν νὰ δοῦν τὸ ὅλον στὸ κάθε ἐπιμέρους, μὲ συνέπεια νὰ εἶναι ἀδιάφοροι καὶ ἀνίκανοι γιὰ τὴ σωτηρία τῶν μὴ ταυτιζομένων μὲ τὴν δική τους ἑτερότητα.

Ἀς ἐπιβάλουμε, ἐπιτέλους, στὸ βαθμὸ ποὺ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ψῆφο μας, τὸ τέλος τῆς κομματοκρατίας καὶ τοῦ κατακερματισμοῦ, κραυγάζοντας στοὺς ἐκπροσώπους μας στὸ Ἑλληνικὸ Κοινοβούλιο ὅτι ὀφείλουν στὸν ἑλληνικὸ λαό, αὐτοὺς ποὺ εἶναι τῶρα ἐδῶ, ὅσους ἔφυγαν καὶ ἐκείνους ποὺ εἶναι νά ̓ρθουν, τὸ χρέος τῆς ἑνότητας.